Metalen voorwerpen reinigen

Zilver poetsen met zilverpoetsdoek. © Anne-Cathérine Olbrechts

Metalen voorwerpen reinigen is een delicate onderneming. Hoe doet u dat het best? Wat zijn enkele eenvoudige nuttige wenken? En wat doet u beter niet?

Wanneer?

Aanslag dun laagje zilver bij verzilverd koperlegering. © Anne-Cathérine Olbrechts
  • Een belangrijke vuistregel: pak (vooraf) de oorzaak aan en voorkom stof en luchtvervuiling. De meeste ongelukken gebeuren bij het hanteren en reinigen van objecten. Vermijd materiaalverlies door overreinigen. Denk aan een verzilverd stuk uit koperlegering waar door te veel reinigen het dun zilverlaagje uiteindelijk wordt weggepoetst.
  • Plan onderhoud op gerichte momenten, zoals wanneer het object op verplaatsing gaat of eenmaal per jaar in het depot, afhankelijk van de hoeveelheid stof. Met andere woorden: doe het niet vaker dan nodig. 
  • Vraag de conservator en/of registrator naar bijzondere instructies en aandachtspunten. Sommige voorwerpen zullen te fragiel zijn om af te stoffen. Ga te rade bij de conservatierapporten in het registratiesysteem.

Tip: Houd een onderhoudskaart bij van elk individueel voorwerp of deelcollectie en integreer dit in het collectieregistratiesysteem. Zo krijgt u een beter zicht over de onderhoudsintervallen en kunt u de aanbevolen onderhoudsrichtlijnen noteren.

Hoe afstoffen?

Begeleiding door Monumentenwacht interieur. © Anne-Cathérine Olbrechts
  • Ga na of er geen beschermlaag van was of vernis aanwezig is op het object.
  • Voor behoudsmedewerkers wordt het reinigen beperkt tot droogreinigen, zeg maar: afstoffen. Behoudsmedewerkers krijgen een opleiding in hoe ze metalen voorwerpen correct kunnen hanteren en afstoffen.
  • Manipuleer de objecten met witte katoenen handschoenen. Vaak gaat het immers om meerdere objecten en voorkomt u zo contaminatie. Vuil 'transporteert' u immers via uw handen!
  • Afstoffen doet u het best met een uiterst zachte borstel of een zeer zachte microvezeldoek.
  • Was na afloop uw handschoenen grondig, net zoals de microvezeldoeken. Spoel borstels goed uit onder stromend water.

Niet voldoende?

Nat reinigen (met water of andere reinigingsmiddelen) is een taak die enkel door of onder toezicht van een conservator-restaurator wordt uitgevoerd.

Corrosievorming door inwerking van resten poetsmiddel. © Anne-Cathérine Olbrechts
  • Vermijd ammoniak in poetsmiddelen bij koper en bij legeringen waar koper in zit (denk bv. aan zilver). Het risico op spanningen is erg groot, met barsten en scheuren tot gevolg.
  • Nareinigen of spoelen is uitermate belangrijk om poetsresten te verwijderen. Die kunnen immers corrosie vormen. Spoel met gedemineraliseerd water of alcohol. Soms wordt een haardroger gebruikt om alle hoeken en kantjes zeker droog te hebben. Vermijd dat u één punt te lang droogt, om ongelijkmatige spanningen te vermijden.
  • Ga na of er geen beschermlaag van was of vernis aanwezig is op het object. 

Een beschermlaag aanbrengen of niet?

Een beschermlaag biedt bescherming tegen atmosferische invloeden, maar kent ook nadelen.

Nadelen: 

  • Bij beschadiging van de beschermlaag zal de corrosievorming versnellen.
  • Het metalen oppervlak moet grondig gereinigd zijn, wat risico's met zich meebrengt.
  • Soms verkrijgt u een averechts patina-effect: de uitstekende delen lopen eerder aan bij de aanwezigheid van een beschermlaag.
  • Het metaaloppervlak wordt gewijzigd.
  • De beschermlaag veroudert waardoor er vergeling of barsten kunnen optreden (zie eerste puntje).
  • Het vergt extra onderhoud.

Indien u overweegt om metaalobjecten te behandelen, ga dan eerst te rade bij een metaalrestaurator.

Documenten
Verdere leestips
CCI-notes: Reinigen en beschermen van koper(legeringen)

Julie Lambrechts

Adviseur behoud en beheer
julie.lambrechts@faro.be
T
02 213 10 86