Verpakken met kunststof
Bepaalde kunststoffen zijn zeer geschikt als verpakkingmateriaal voor erfgoedvoorwerpen. Zij zijn chemisch stabiel en beschadigen de verpakte voorwerpen niet. Kunststoffen zijn verkrijgbaar in veel verschillende uitvoeringen. Er is zacht verpakkingsmateriaal, zoals schuimrol en mousse, maar er is ook zeer harde kunststof, zoals kratten en pallets.
Niet alle kunststoffen zijn geschikt om te gebruiken als verpakkingsmateriaal voor erfgoedvoorwerpen. Enkel 100% polyethyleen (PE), polypropyleen (PP), polystyreen en inerte polyester worden aangeraden. Zij zijn normaal chemisch inert. Het gebruik van bijvoorbeeld PVC raden we sterk af: deze stof bevat weekmakers die uit het materiaal wasemen en gaan kleven. Ze kunnen veel schade toebrengen aan de voorwerpen.
Opgelet
Let steeds op de chemische samenstelling van de verpakkingsmaterialen. 100% polypropyleen kan bijvoorbeeld nog slechte toevoegingen of additieven bevatten, zoals weekmakers. Vraag dit goed na (productfiches) en neem geen risico’s op dit vlak.
Voordelen
- De meeste (zachte) kunststoffen vangen schokken en trillingen op.
- Kunststoffen zijn waterbestendig.
- Zachte kunststoffen zijn makkelijk op maat te snijden en aan te passen aan de vorm van het voorwerp.
- De inerte verpakkingsmaterialen worden niet zuur, hebben een neutrale pH-waarde en gaan zeer lang mee.
- Enkele kunststof verpakkingen zijn doorzichtig, waardoor u het verpakte voorwerp blijft zien.
- Hardverpakkingen in kunststof hebben een grote draagkracht.
Nadelen
- Op kunststof kunt u moeilijk schrijven (bv. het objectnummer).
- Kunststof verpakkingsmateriaal is meestal duurder dan karton en papier, maar doordat kunststof langer meegaat, compenseert dat de prijs.
- Kunststoffen kunnen smelten bij brand (zeer hoge temperaturen) en zo extra schade toebrengen aan voorwerpen.
- Kunststof vormt geen buffer voor vocht en schadelijke gassen.
- Kunststof verpakkingsmateriaal ademt niet (uitgezonderd Tyvek). Als de klimaatomstandigheden schommelen, loopt u het risico op een microklimaat in de verpakking. Dat is mogelijk op te lossen door verluchting aan te brengen in het materiaal, zoals gaten in de bakken of snedes in de schuimfolie/bubbelplastic. U kunt ook zijdepapier als vochtbuffer tussen het voorwerp en de schuimfolie/schuimplaat aanbrengen. Dat is sowieso aan te raden.
Schuimrol / schuimfolie
Bruikbaarheid
- Zeer bruikbaar en relatief goedkoop verpakkingsmateriaal;
- Beperkte bescherming tegen schokken en trillingen;
- Ideale (tijdelijke) eerste verpakkingslaag rond (kleine) voorwerpen;
- Ook goed bruikbaar als bufferend materiaal op legborden in depot:
- Bufferend materiaal tussen opeengestapelde voorwerpen op een legbord, bv. borden;
- Te versnijden met schaar of cuttermes, scheurt ook vrij makkelijk.
Noppenfolie met twee gladde zijden of een gladde zijde en schuimzijde
Bruikbaarheid
- Geringe en kortstondige bescherming tegen schokken en trillingen. De noppenfolie met schuimlaag heeft een iets grotere schokdempende werking als de noppenfolie met twee gladde zijden.
- Gebruikt als vul- en verpakkingsmateriaal.
- Breng een extra buffer aan tussen de noppenfolie en het object, bv. zijdepapier. Die doet dienst als vochtbuffer en zorgt ervoor dat de noppen zich zeker niet kunnen aftekenen op het object.
- De variant met schuimfolie aan één zijde gebruikt u met het schuimlaagje naar binnen/tegen het voorwerp.
Schuimplaat
100% polyethyleenschuim (PE)
- Vraag na of het schuim chemisch inert is: 100% PE, zonder weekmakers en andere toevoegingen.
- Vermijd schuim gemaakt van recyclageproducten.
- Er is keuze tussen een fijne of grove celopbouw, verschillende diktes (ca. 3-50mm) en densiteiten (indrukbaarheid).
- De fijncellige HDPE variant wordt verkocht onder de (merk)namen museumschuim, plastazote, Museum Art Foam (MAF) enz.
- Etafoam, itef of nopafoam is de hardere, ruwere variant: dit materiaal buffert geen trillingen en kan scherpe randen hebben. Breng een laag ibicel of zijdepapier aan tussen de etafoam en het voorwerp.
- Witte of donkergrijze kleur is het meest gangbaar.
- Vrij duur materiaal.
Bruikbaarheid
- Biedt een goede bescherming tegen schokken en trillingen.
- Zeer bruikbaar als verpakkingsmateriaal waarbij u de vorm van het object uitsnijdt in de schuimplaat:
- te snijden met een cuttermes (dunne platen), een handzaagmachine met glad snijblad (dikkere platen, zorgt voor gladde snijranden) en beugelholpijpen (om kleine ronde vormen mee uit te snijden).
- verbindingen tussen platen maakt u met connectoren uit kunststof, lijm (warmtepistool) en dubbelzijdige tape. Een aantal tapes lost na een tijd. Breng genoeg sterk klevende tape aan, controleer regelmatig.
- neem de vorm van de te verpakken objecten met pen over op de schuimplaat om het uitsnijden te vergemakkelijken.
- Bufferend materiaal in kisten of transportbakken:
- het schuim kan op maat worden gesneden. Dat werkt ondersteunend, schokdempend en klimaatbufferend.
- de te gebruiken dikte en densiteit (indrukbaarheid) van het schuim hangt af van het te verpakken voorwerp: voor een zwaarder voorwerp gebruikt u minder dense/minder indrukbare schuimplaat.
- er bestaan programma's om kisten te ontwerpen en de densiteit en de dikte van de schuimlaag uit te rekenen, bv. PadCAD van het Canadian Heritage Institute.
- Bufferend materiaal op legborden in depot (3 mm variant) is een mooie, maar dure oplossing.
- Objecten vastleggen in dozen en lades: doe dit door de vormen van de objecten uit te snijden in een schuimplaat op maat van de lade, of door het gebruik van kleinere blokjes schuim op een onderlaag van bv. zuurvrij karton.
- Blokjes voor onder schilderijen die op de vloer worden geplaatst werken schokdempend en voorkomen het onderuitglijden van de lijsten.
- De grovere variant brengt u het best niet direct in contact met objecten: hij is te hard om schokken op te vangen. Het is aan te raden telkens een buffer (bv. zijdepapier) aan te brengen tussen het schuim en een voorwerp.
Melinex (Mylnar)
Bruikbaarheid
- Melinex beschermt niet tegen schokken en trillingen.
- De dunne folie (ca. 21 micron) wordt gebruikt voor het verpakken van (klevende) objecten. Niet gebruiken bij gevoelige materialen, zoals was.
- De dikkere Melinex (ca. 75 micron) wordt vaak gebruikt als buffer tussen een object en een zure omgeving, bv. een verpakking of depotmeubiliair uit zuur karton of hout dat slechte gassen uitwasemt. Hoe dikker de folie, hoe dampdichter: doordat u de folie gewoon in de lade of verpakking legt, kunnen er alsnog gassen ontsnappen, maar zo vermijdt u wel het rechtstreekse contact tussen voorwerp en zure omgeving. Een beter alternatief is een barrièrefolie zoals Marvelseal.
- Met de dikke Melinex kunt u ook zelf hoesjes of enveloppen maken (met een lastang) voor het bewaren van foto's, plannen en dergelijke.
Tyvek
- Dun, wit, fijn, niet-geweven, inert kunststoftextiel uit polyethyleen (PE).
- Voor het verpakken van erfgoedvoorwerpen: alleen Tyvek type 1443R en type 1622e. Andere types: mogelijk schadelijk, onder andere voor textiel.
- Beperkt wasbaar op 30°C met een neutrale detergent Froggy, Ecover enz.
- Niet schurend, stofwerend, ademend en waterafstotend materiaal.
- Te gebruiken met de gladste kant tegen het object aan.
- Makkelijk te knippen en te stikken onder een naaimachine, niet scheurbaar.
Bruikbaarheid
- als (stof)hoes rond/op objecten;
- beschermt objecten zo tegen stof en licht;
- beschermt niet tegen schokken, trillingen, zuren en andere schadelijke gassen;
- als eerste verpakkingslaag rond een object.
- Let op! Tyvek ademt beperkt door de gaatjes in het materiaal. Bij gebruik in een vochtige omgeving moet er ventilatie zijn tussen het voorwerp en de Tyvek (sluit het voorwerp niet volledig in). U kunt zijdepapier aanbrengen als vochtbuffer tussen het voorwerp en de Tyvek-hoes. Controleer regelmatig op schimmelgroei.
(Minigrip) zakjes en hoesjes
- Gebruik zakjes uit polyethyleen (PE), polypropyleen (PP) of polyester (bv. Melinex).
- Transparante materialen.
- Polypropyleen en polyethyleen zijn goedkoper dan polyester, maar dunner en minder krasvast. Ze ademen minder dan polyester, waardoor er kans is op een microklimaat in de hoes (indien nodig is dit vaak op te vangen door toevoeging van strook zuurvrij papier).
- Ga na of de kunststof vrij is van weekmakers en andere toevoegingen.
- Er zijn verschillende types en (standaard)formaten op de markt.
Bruikbaarheid
- Gebruik ze voor het verpakken van tweedimensionale voorwerpen, zoals ansichtkaarten, foto's en prenten.
- Voor fotomateriaal kunt u ook kiezen voor enveloppen uit papier, die ondoorzichtig zijn, maar ademend.
- Plastic omslagen hebben het grote voordeel dat u het document kunt bekijken zonder het uit de omslag te moeten halen. Zo beschermt u het tegen stof, slijtage en vingerafdrukken.
- Minigripzakjes worden vaak gebruikt voor het verpakken van archeologisch materiaal.
- Gebruik ze voor het samenhouden van verschillende kleine (onderdelen van) voorwerpen. Metalen voorwerpen kunt u in een afgesloten zak bewaren zodat ze van de lucht zijn afgeschermd en minder snel gaan oxideren.
- Let op voor microklimaten en schimmelvorming; laat de zakjes open of perforeer ze.
Curverdozen
Bruikbaarheid
- In de archeologische sector wordt dit type dozen vaak gebruikt om metaal in te bewaren. U creëert een droge omgeving door het gebruik van silicagel in de Curverdoos.
- In de archeologische sector ook gebruikt om kleine voorwerpen nat in te bewaren.
Kunststof kratten
Niet gebruiken
- Gewone noppenfolie: kan weekmakers bevatten en is niet geschikt als verpakkingsmateriaal. De bubbels kunnen snel springen en dan wordt de bescherming herleid tot twee dunne laagjes plastic. De bubbels kunnen ook sporen achterlaten op een object, bv. afdrukken in de beeldlaag van een schilderij, op metaal enz.
- Luchtkussens: kunnen snel 'knappen', waardoor de bescherming wordt herleid tot twee dunne laagjes plastic.
- Kunststof chips: zijn statisch en kunnen hierdoor aan het object kleven. Het object zakt bij manipulatie van de verpakking naar onderen in de chips en belandt zo op de bodem, waardoor de beschermde functie (onderaan) wegvalt. Een zeer goed alternatief zijn vulkussens of fillers gevuld met EPS-bolletjes. De stof rond de bolletjes voorkomt dat het voorwerp te diep kan zakken en verhindert dat de statische bolletjes aan het voorwerp blijven plakken.
Dit hoofdstuk werd geschreven door Annelies De Mey voor Depotwijzer.be.
FARO biedt regelmatig de cursus 'In Goede Handen | Bewaren, verpakken en intern transport' aan. Voor een actueel overzicht van ons cursusaanbod kunt u terecht in de FARO-vormingskalender of kunt u zich inschrijven op de FARO-nieuwsbrief.
