Een erfgoedorganisatie staat niet op zichzelf en dus is het belangrijk om ook wat gegevens te verzamelen over de bredere context waarbinnen je functioneert. In de eerste plaats is dat het beleid van de minister van cultuur, en het is belangrijk dat je zijn beleidsprioriteiten grondig doorneemt. Daarnaast moet je ook breder kijken naar internationale erfgoedtrends én bredere maatschappelijke evoluties. In het onderstaande vind je bronnen voor deze oefening. Onderaan vind je bovendien een reeks werkvormen om de trends te bespreken met je planningsteam of een bredere groep.

1. Absoluut onmisbaar: een check met de visienota

In het KIOSK-formulier staat een vraag opgenomen over de mate waarin je inspeelt op de Strategische visienota van de minister van Cultuur. Om hierop een goed antwoord te geven maak je een analyse van wat de beleidsprioriteiten voor je organisatie betekenen. Evalueer hoever je al staat met deze aandachtspunten en ga na waar je nieuwe mogelijkheden ziet.

2. Inspelen op andere erfgoedgerichte trends

De visienota van de minister bevat een belangrijk aantal beleidsgerichte trends, maar daarnaast is het belangrijk om ook andere trends in je oefening mee te nemen. FARO maakte enkele jaren geleden een trendboekje dat de voornaamste externe evoluties samenvat en laat zien hoe andere erfgoedorganisaties daar al op inspelen:

1. Cultuur als maïzena of splijtzwam?  
2. Vermaatschappelijking van erfgoedzorg? 
3. Van de zorg voor het erfgoed naar de zorg voor mens en gemeenschap? 
4. Naar een meerstemmige ethiek? 
5. Elke klas erfgoedwijs? 
6. De klimaatcrisis een erfgoedvraagstuk?  
7. De digitale mens? 

Elke vraag is opgesplitst in deeltrends, die we telkens illustreren met erfgoedvoorbeelden uit binnen- en buitenland. Per hoofdvraag voorzien we ook een aantal leestips voor wie graag verder op verkenning gaat.

3. Inspelen op bredere maatschappelijke trends

Heel veel verschillende trends kunnen je werking positief of negatief beïnvloeden. Je kan ze op het spoor komen door trendanalyses te lezen (zie verder) of door aan ChatGPT te vragen wat je kan meenemen in de oefening. Dat kan je bijvoorbeeld doen aan de hand van de volgende prompt:

• (korte omschrijving van uw organisatie) Maak een lijst van zeven recente maatschappelijke trends waar wij op kunnen inzetten en som er ook zeven op die ons misschien in de problemen brengen.

Het lijstje dat daaruit resulteert kan je vervolgens in je achterhoofd houden bij het doorlezen van onderstaande rapporten. Hieronder vind je een (niet exhaustieve) lijst:

• de trendanalyse van Toerisme Vlaanderen doornemen;
• je laten inspireren door de duurzame ontwikkelingsdoelen;
• een beroep doen op bestaand cijfermateriaal: 
  • concrete gegevens over de geografische context van je organisatie. Een goed startpunt is de stadsmonitor:
    • demografie (leeftijdscategorieën, aantal nieuwkomers, opleidingsniveau);
    • aanbod voorzieningen (bv. bibliotheken, verzorgingscentra …);
    • kansarmoede en sociaal profiel bevolking;
    • werkloosheidsgraad;
    • specifieke maatschappelijke problemen.
  • cijfers m.b.t. participatie aan cultuur en erfgoed:
    • erfgoedinteresse en -deelname 
    • Kenniscentrum Cultuur- en Mediaparticipatie
    • Vlaamse openbare statistieken - cultuur en vrije tijd

Werkvormen om trends te bespreken

In het onderstaande overzicht reiken we je een aantal ideeën aan over hoe je in uw beleidsplanningsproces met trends kan werken.