Waarderen is een tijdsintensief proces dat we uitvoeren met een doel voor ogen. Afhankelijk van de aanleiding en de vraagstelling, waarderen we op objectniveau, op deelcollectieniveau of op het niveau van de collectie in haar geheel. Een waardering zorgt voor een beter inzicht in een object, collectie of deelcollectie en heeft verschillende doeleinden.

Waarderen gebeurt vaak impliciet: u kiest bijvoorbeeld welke objecten worden tentoongesteld of gerestaureerd. Maar de waarde van erfgoed expliciteren is nog belangrijker: om keuzes te maken bijvoorbeeld, en prioriteiten te stellen binnen het collectiebeleid. Het zorgt ervoor dat u weloverwogen keuzes en beslissingen kunt maken. Bovendien creëert u op die manier een draagvlak voor het behoud en het beheer van de collectie.

Herkennen en verzamelen

Een waardering voeren we uit in functie van het uitwerken of actualiseren van een collectieplan. Meer hierover leest u in het dossier Hoe schrijft u een collectieplan? 

Waarderen biedt een antwoord op de volgende vragen:

• Waaruit bestaat de collectie?
• Welke betekenis heeft de collectie?
• Waaruit bestaat het verzamelbeleid?
• Waarop leggen we de nadruk in ons verzamelbeleid?

Behouden en borgen

Waarderen vormt de basis voor het stellen van prioriteiten in verband met behoud en beheer. Op basis van de waardering kunnen we de maatregelen die we nemen in verband met de preventieve conservering van de collectie, immers beter prioriteren.

Zo is er het waardegebaseerd risicomanagement, waarbij we op basis van de waardering, de risicoanalyse en een kosten-batenanalyse (return-on-investment) beslissingen kunnen nemen voor een duurzaam behoud van de collectie. Het handboek Risicomanagement voor collecties, een uitgave van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, biedt een methode om op basis van de waardering en een risico-analyse op basis van de tien schadefactoren duurzame en gefundeerde maatregelen te nemen om de risico’s te beheersen.

Andere toepassingen van het waarderen van erfgoed als basis voor maatregelen in verband met preventieve conservering vindt u onder meer terug in het bepalen van de lichtwaarden en belichtingsduur, of in de meer uitgebreide publicatie voor het tentoonstellen van objecten. Vanuit de waarde bepalen we de juist waarneembare verandering die we kunnen accepteren. Die vormt vervolgens de basis voor het bepalen van de lichtsterkte en de belichtingsduur waaraan een object kan worden blootgesteld. 

De publicatie Klimaatwerk (Bart Ankersmit) vertrekt eveneens van de analyse van de waarde van de collectie tegenover de waarde van het gebouw, de collectienoden en de mogelijkheden van het gebouw als basis om maatregelen te nemen voor de klimaatbeheersing van het erfgoed. 

Onderzoeken, presenteren en toeleiden

Welke objecten uit onze collectie wekken belangstelling op bij bezoekers? Welke zijn de favoriete objecten uit onze collectie? Welke objecten stellen we tentoon? Welke objecten of deelcollecties zijn interessant voor onderzoek? En waar ligt het ontwikkelpotentieel voor tentoonstellen, onderzoek van de collecties of objecten in depot? Ook op dergelijke vragen biedt een waardering antwoord.

Participatie

Een waardering voert u uit met de belanghebbenden en belangstellenden en is bij uitstek participatief en duurzaam. Zo komt een waardering tegemoet aan de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen SDG 11: Duurzame steden en gemeenschappen en SDG 17: Partnerschap om doelstellingen te bereiken.

Herbestemmen/ontzamelen

Een waardering kan als basis dienen om later gefundeerde beslissingen te nemen in verband met het ontzamelen van een object/deelcollectie/collectie. Dan is het belangrijk om eerst een waardering uit te voeren met als doel een beter inzicht van de collectie.  

Kortom, een waardering wordt vaak uitgevoerd met een aanleiding en een vraagstelling voor ogen, maar kan voor verschillende doeleinden worden ingezet. Een waardering zorgt altijd voor een betere kennis van de collectie en het rationaliseren van de werking. Verder worden de resultaten vaak gebruikt in de registratie, voor promotie en communicatie, of voor een subsidieaanvraag voor een restauratie. Een waardering draagt bij aan een meer duurzame erfgoedwerking.