Waarderen is geen doel op zich, maar een methode die kan helpen om meer gedragen keuzes te maken over het erfgoed dat je beheert. Je kan hierbij je hele collectie onder de loep nemen, een deelcollectie of slechts één object. Waarderen kan immers op alle niveaus, zolang het maar duidelijk is waarom je het doet en wat je ermee wil bereiken. En niet te vergeten: ook immaterieel erfgoed kan je waarderen. 

Algemeen kader

Welk erfgoed je ook kiest, het is belangrijk om helder te zijn over de aanleiding en de context waarbinnen je waarderingstraject plaatsvindt. Formuleer dus altijd een duidelijke vraagstelling waarop het waarderingstraject uiteindelijk een antwoord helpt vinden. Enkele voorbeelden:

• Hoe ontwikkelen we een duurzame basis voor ons verzamelbeleid?
• Hoe actualiseren we het collectieplan?
• Welke collectiestukken of deelcollecties moeten we echt verder onderzoeken?
• Wat moet prioritair geconserveerd worden?
• Welke actiepunten i.v.m. preventieve conservering zijn prioritair?
• Welke deelcollectie laten we eerst digitaliseren?
• Wat hoort niet thuis in de collectie?
• Wat is het ontwikkelpotentieel voor publiekswerking van een bepaalde deelcollectie? Welke verhalen liggen er verscholen in dit archief?
• Welke collectiestukken tonen we in de nieuwe permanente opstelling?
• Hoe krijgen we een beter beeld van de collectie in haar geheel?
• Voor welke deelcollecties of objecten gaan we − als gevolg van een waardering − extra maatregelen nemen om bruiklenen toe te staan? Hoe gaan we zelf als gastinstelling hiermee om (zie faciliteitenrapport)?

Op het einde van een waarderingstraject ben je in staat om op basis van de toegekende waarde(n) gefundeerde beslissingen te nemen over de vooropgestelde vraag.

Waarderen in archieven

Archivarissen doen standaard aan 'selectie en waardering' bij inkomende archiefstukken: wat komt in aanmerking voor permanente bewaring? Wat voor vernietiging?

In bredere zin dient waarderen vooral als basis voor het collectieplan, de publiekswerking, het blootleggen van onderzoekspotentieel, het bepalen van prioriteiten voor behoud en beheer, enz. Waardering vanuit cultureel-erfgoedoogpunt gaat dieper dan 'pure' archiefwaardering en -selectie. Er wordt bijvoorbeeld veel gedetailleerder aangegeven voor welk soort onderzoek die archiefbescheiden kunnen gebruikt worden. Bovendien: waarderen in brede zin gebeurt niet louter tussen vakgenoten, maar wel in interdisciplinair groepsverband.

Houd in het achterhoofd dat de waardering die je aan een collectie of object toekent niet voor altijd vaststaat: ze is veranderlijk en kan toenemen of verminderen door nieuwe inzichten, aanwinsten of onderzoek. Het is een 'foto', een stand van zaken, die na verloop van tijd aan een update toe is.