Hoe creëert u een aanbod voor personen met dementie en hun mantelzorgers?
Dementie is een belangrijke maatschappelijke uitdaging. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt zelfs onomwonden van een epidemie. Enkele cijfers:
- Volgens de WHO lijden wereldwijd zo’n 50 miljoen mensen aan dementie. Verwacht wordt dat in 2050 152 miljoen mensen aan de ziekte zullen lijden, van wie 16 miljoen in West-Europa.
- In Vlaanderen hebben in 2020, volgens een schatting op basis van het EuroCode-risicomodel, 136.624 mensen dementie. Voor heel België is dat ca. 220.104.
- Het aantal mensen met jongdementie (-65 jaar) schatten we in Vlaanderen op 5.461. Daarvan kregen slechts 1.800 mensen een formele diagnose.
Dementie is een aandoening die op iedereen, direct of indirect, impact heeft. Daarom worden er nationale strategieën ontwikkeld. Een van de aandachtspunten daarbij is het dementievriendelijker maken van de maatschappij en de leefomgeving van personen met dementie. Dat kan onder meer door reminiscentietechnieken en -instrumenten te ontwikkelen die kunnen worden gebruikt bij de therapie van personen met dementie. Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen stelde in dit verband een integraal referentiekader samen voor de kwaliteit van leven, wonen en zorg van personen met dementie. Dit kader kan worden ingezet door alle zorgvoorzieningen die met mensen met dementie en hun mantelzorgers in contact komen.
Erfgoedsector als meerwaarde
Ook de erfgoedsector kan helpen in het gevecht tegen dementie. In het bijzonder lokale erfgoedactoren kunnen een enorme meerwaarde betekenen voor de reminiscentiewerking. Zij hebben immers de kennis over de lokale geschiedenis én het gedroomde materiaal in huis om een aanbod rond reminiscentie te ontwikkelen, speciaal op maat van mantelzorgers en personen met dementie.
Deze lokale inbedding is zeer belangrijk. Zo kunnen lokale archieven, musea en erfgoedbibliotheken inclusieve activiteiten aanbieden, een dienstverlening op maat ontwikkelen voor mensen met dementie en hun mantelzorgers en hen zo uit hun sociaal isolement halen. Tegelijk helpen ze mee aan de bewustmaking van dementie en het creëren van een dementievriendelijke samenleving.
Tip
- Een goed reminiscentieaanbod is vooral een duurzaam aanbod. Alle finesses van het reminiscentiewerk in de vingers krijgen, vraagt immers tijd. Ook het opbouwen van een vertrouwensband met zorginstellingen, mantelzorgers en personen met dementie vergt een langlopend engagement van alle partners.
- Ga daarom altijd zorgvuldig na of uw cultureel-erfgoedinstelling wel in staat is om zich voor langere tijd duurzaam te engageren. Want niets is zo frustrerend als een project dat bruusk afloopt omdat de centen op zijn, of omdat de erfgoedinstelling ondertussen zout is gaan leggen op een andere voorbijwandelende slak.
- In het ideale geval maakt het aanbod voor personen met dementie en hun mantelzorgers onderdeel uit van de reguliere werking van archieven, musea en erfgoedbibliotheken. Dit betekent dat het niet beperkt blijft tot een occasioneel project dat ‘erbij komt’ wanneer er extra middelen voorhanden zijn.
Aan de slag!
Om u te helpen een beredeneerde keuze te maken, vindt u hier een kort stappenplan met bijhorende checklist. De kans dat u iets nieuws ontwikkelt is zeer klein. Zoek daarom inspiratie of speel leentjebuur bij gelijkaardige projecten. Laat u dus inspireren door collega's. Op de Erfgoedwijzer vindt u alvast een lijst met aanbod voor personen met dementie in Vlaanderen. En hou Een ABC dementie voor de cultureel-erfgoedsector tijdens het hele proces bij de hand. Het biedt concrete kapstokken.
1. Ken uzelf
Maak samen met alle betrokken vrijwilligers en vaste medewerkers een opsomming van de mogelijkheden en het potentieel van de organisatie. Zo krijgt u een beeld van de interne context, wat helpt om in de volgende stap geen overmoedige of onrealistische ideeën te formuleren.
- Waarom willen we dit als instelling doen?
- Welke medewerkers willen/kunnen meewerken aan het ontwikkelen van een aanbod? Wat is het profiel van die medewerkers (publieksmedewerkers, collectiemedewerkers …)?
- Is het thema dementie breed gedragen in de organisatie of is het een idee van één medewerker?
- Welke expertise hebben we al in huis? Kunnen de medewerkers zich eventueel bijscholen?
- Zijn er financiële middelen? Op de begroting of via projectsubsidies? Hoelang zijn die financiële middelen beschikbaar (6 maanden, 1 jaar, vastgelegd in de begroting …)?
- Zijn er aangepaste receptieve ruimtes in de instelling beschikbaar voor workshops?
- Is er ruimte voor aanpassingen in de workflow van de organisatie?
2. Ontwikkel een idee
Organiseer een interne denkoefening en betrek hierbij een of meer experts in dementie en mantelzorg of een ervaringsdeskundige in het ontwikkelen van reminiscentietools. Tracht samen een of meerdere ideeën voor een reminiscentieaanbod op te stellen, rekening houdend met zoveel mogelijk parameters.
- Houd rekening met de lokale context. Is ons werkingsgebied landelijk of stedelijk?
- Welke doelgroepen komen voor ons in aanmerking? Werken we iets uit waar mantelzorgers zelf mee aan de slag kunnen?
- Welke collecties zouden we kunnen of willen gebruiken?
- Wat zijn de eventuele lokale of regionale partners? Denk zo breed mogelijk: andere partners in de erfgoedsector, de zorgsector, expertisecentra dementie, enzovoort.
- Willen we een receptief (doelgroep naar erfgoedinstelling) of niet-receptief (naar de doelgroep) aanbod ontwikkelen?
- Welke reminiscentietools willen we ontwikkelen? Zetten we in op digitale tools, houden we het op fysieke collecties (of facsimile) of op een combinatie van beide?
- Hoe maken we het duurzaam? Is een businessmodel mogelijk?
3. Van idee naar concept
- Werk één (of alle ideeën) uit tot een concept dat u aanschouwelijk kunt presenteren aan een ruimer publiek. In dat concept neemt u ook mee waarom u als erfgoedinstelling een aanbod voor personen met dementie en hun mantelzorgers wil ontwikkelen.
- Presenteer dit concept aan een zo breed mogelijke groep van eventuele partners die u in uw concept hebt gedefinieerd, aangevuld met experts en ervaringsdeskundigen.
- Onderzoek of het concept tegemoetkomt aan de noden en verwachtingen van de zorgsector en mantelzorgers. Indien niet, moet u uw werk overdoen. Het kan evenwel zijn dat een dementieorganisatie of zorginstelling een ander element in uw instelling, bijvoorbeeld een bepaalde collectie of een dienst die u al aanbiedt, opmerkt waaraan u zelf niet gedacht hebt. Geef daarom ook een laagdrempelige maar volledige presentatie van de werking van uw instelling en uw collecties.
4. Van concept naar aanbod
Als het concept aanslaat, begint vervolgens een volgende fase, waarin u het aanbod verder kunt ontwikkelen. Hiervoor gelden dezelfde regels als voor de ontwikkeling van elk willekeurig aanbod naar specifieke doelgroepen. Dat wil zeggen: werk in zeer nauw overleg met partners en dementie-experts én bouw voldoende tijd in om te testen en feedback te verzamelen. Ook het constant monitoren en aanpassen van het aanbod is een vereiste. Want wat werkt bij de ene, werkt daarom nog niet bij de andere. Wees ook niet te beroerd om het roer om te gooien als na intensief testen het aanbod uiteindelijk niet het gewenste resultaat oplevert.
Tips
- Omdat er al zoveel is ontwikkeld, is het niet slecht om ook eens out-of-the-box te denken.
- Het oog wil ook wat! Besteed aandacht en middelen aan de vormgeving van uw reminiscentieaanbod. Mooi en verzorgd reminiscentiemateriaal werkt ook beter.
