Aan de slag met standbeelden

Een buste van Leopold II wordt verwijderd uit het Zuidpark in Gent © Stad Gent

Welke stappen kan men doorlopen om met een gecontesteerd beeld aan de slag te gaan? In januari 2018 leverde een onderzoekscommissie op vraag van de New Yorkse burgemeester een adviesrapport op over problematische monumenten in de publieke ruimte. Inwoners hadden inspraak door middel van hoorzittingen in vijf wijken en een survey. Leden van de adviescommissie kwamen uit diverse disciplines (geschiedenis, kunsten, erfgoed, diversiteit en inclusie, educatie) om zo een maximum aan invalshoeken mee te nemen. 

De commissie stelt in haar rapport vijf onderzoekstappen voor. We zetten ze voor u op een rij.

1. Is er nood aan herziening?

Handen. Icoon: The Noun Project

In een eerste stap onderzoekt men de nood aan herziening. Men kan factoren beoordelen die leiden tot de mogelijke herziening van een monument.

  • Is er een aanhoudende publieke reactie, oppositie?
  • Is er nieuwe historische informatie?​ 

2. Maak een rapport van de historische analyse

Analyse. Icoon: The Noun Project

In een tweede stap maakt men een stand van zaken op van de historische informatie: over het tijdperk en de persoon die herdacht worden.

Daarbij gaat ook aandacht naar de wettelijke verplichtingen in verband met het zorg dragen voor de instandhouding en het onderhoud van de beelden. 

 

  • Wie is het?
  • Welke verwezenlijkingen worden aan haar/hem toegeschreven?
  • Wat was de publieke impressie tijdens het leven? 
  • Hoe kwam het monument tot stand: hoe was de beslissingscommissie samengesteld, welke motivatie, opdrachtgever en uitvoerder?
  • Hoe kan de esthetische representatie worden beoordeeld: is er sprake van een uitzonderlijke kwaliteit?
  • Is er een impact van de locatie: een inhoudelijke connectie met het beeld? 
  • Zijn er tegenargumenten?
  • Kan men een literatuuroverzicht samenstellen over de herdachte figuur of gebeurtenis?
  • Welke bronnen kan men gebruiken bij het historisch onderzoek?
  • Kan men een juridische analyse maken (wie beheert de eigendom, zijn er legale beperkingen, enz)? 

3. Organiseer publieke inspraak

Inspraak. Icoon: The Noun Project

Bij de derde stap bekijkt men hoe inspraak van de inwoners kan georganiseerd worden via bijvoorbeeld een hoorzitting of een survey, die peilen naar de al dan niet inclusieve waarde van het werk, naar de artistieke, de culturele, de emotionele waarde, enz.​ 

Het Agentschap Integratie & Inburgering biedt lokale besturen hulp bij het opzetten van trajecten voor publieke inspraak. De handreiking Omgaan met koloniale verwijzingen in de publieke ruimte stelt lokale besturen in staat om samen met inwoners en belanghebbenden een aanpak hiervoor uit te stippelen. 

4. Stel aanbevelingen op

Aanbevelingen. Icoon: The Noun Project

Vervolgens stelt men op basis van het historische onderzoek en de publieke input aanbevelingen op, met aandacht voor principes van historisch inzicht, inclusie en machtsgelijkheid.​ 

5. Beslis

Beslissen. Icoon: The Noun Project

Ten slotte wordt een beslissing genomen in verband met de herziening, die op de korte termijn kan focussen, wanneer het debat nog volop loopt, of bij consensus op een meer structurele oplossing. ​

Bij een publieke consensus over de bevindingen pleit men voor langetermijn- of permanente oplossingen (beelden zo laten, of ze verwijderen). Bij een gepolariseerd debat zijn kortetermijn- of tijdelijke interventies meer evident om de publieke dialoog te stimuleren en daarna weer te evalueren.

Een filmpje geeft een kort overzicht van de verschillende stappen.


 

Katrijn D' hamers

Adviseur participatie | diversiteit
katrijn.dhamers@faro.be
T
02 213 10 76