Hoe omgaan met gecontesteerde straatnamen en standbeelden?
Op de foto ziet u een standbeeld van Jen Reid, een vrouw die ongevraagd een beroemdheid werd. Op 7 juni 2020 ging ze in het Britse Bristol tijdens een Black Lives Matter-protest boven op een lege standbeeldsokkel staan, trots met de vuist in de lucht.
De betogende menigte waarvan ze deel uitmaakte had het gemunt op het beeld van Edward Colston. Op de bewuste dag werd hij van zijn sokkel getrokken en het havenwater ingekeild. Het zijn geen tijden meer, vonden de betogers, om een man te vereren waarvan bekend was dat hij een actieve rol had gespeeld in de trans-Atlantische slavenhandel van de 17e en de 18e eeuw. De Engelse koopman handelde niet enkel in wijn, fruit en textiel, maar vergaarde snel ook een fortuin als lid van de Royal African Company, die het monopolie had op de Engelse handel in tot slaaf gemaakte mensen uit Afrika. Gedurende eeuwen werd hij herdacht als een held die het Britse imperium versterkte.
In 1895, 174 jaar na zijn dood, werd een standbeeld van Colston opgericht in Bristol. Tot het dus in juni 2020 van zijn sokkel donderde. Kunstenaar Marc Quinn maakte in de naweeën van het protest een beeld van de protesterende Jen Reid, en plaatste het op de lege sokkel als herinnering aan de protesten. Een dag later werd het beeld echter al verwijderd, nadat de burgemeester oordeelde dat een toelating ontbrak. Toch zal het er niet bij blijven. In de stad circuleren al plannen voor een tentoonstelling over het bewogen verleden én voor een traject met de stadsbewoners.
Aan de slag
Vaak houden ze ook verband met andere bewogen periodes uit de geschiedenis, zoals bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog of het communisme. Evenzeer zijn er vele stemmen die ook het gebrek aan genderevenwicht in de publieke ruimte aanklagen, of de aanwezigheid van verschillend gewaardeerde hedendaagse kunst. Welke voorbeelden zijn er te vinden? Welke trajecten kunnen ook cultureel-erfgoedorganisaties inspireren? En welke principes worden dan best meegenomen?
In de volgende pagina's komt u meer te weten en vindt u verschillende voorbeelden over volgende vragen:
- Welke principes kunnen de trajecten helpen kaderen?
- Welke procedure voor standbeelden kunt u volgen?
- Welke procedure bestaat er voor straatnamen?
- Welke strategieën zijn er om beelden en straatnamen aan te pakken?
Eenduidige antwoorden op bovenstaande vragen bestaan niet. Het zal op maatwerk aankomen, waarbij de bevoegde gemeenten met de relevante netwerken zelf (proactief) aan zet moeten komen.
Bronnen
- Katrijn D'hamers en Elien Doesselaere, 'Van hun sokkel getrokken. Controversiële standbeelden onder vuur' in: faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, 13 (2020) 3, pp. 6-11, via ISSUU.
- Mayoral Advisory Commission on City Art, Monument, and Markers. Report to the City of New York, January 2018.
- De zaak Coen: het Westfries Museum in het Nederlandse Hoorn ging aan de slag met het gecontesteerde standbeeld van Jan Pieterszoon Coen voor hun deur.
- Lijst van koloniale herinneringen en monumenten in België, door Matthew Stanard (auteur van The Leopard, the Lion, and the Cock, Leuven University Press, 2020).
- VRT-documentaire Meer vrouw op straat: Sofie Lemaire gaat op zoek naar vrouwen uit de recente en niet zo recente geschiedenis die een plek in het straatbeeld verdienen.
