Hoe digitaliseert u fotografische materialen?

Man is bezig om fotografisch materiaal te digitaliseren. Foto: Stephan Croes

In bijna alle erfgoedcollecties vinden we foto’s, postkaarten, dia’s, negatieven ... terug. Digitalisering is vaak essentieel om deze historische documenten en herinneringen te behouden en toegankelijk te maken voor een groot publiek. Maar hoe begint u hier aan? Welk materiaal gebruikt u het best? Met welke instellingen moet u rekening houden?

De publicatie Digitaliseren van fotografische materialen van de Vlaamse erfgoedcellen en het bijhorende filmpje bieden een stap-voor-staphandleiding om uw foto’s, dia’s en ander 2D-beeldmateriaal zo kwaliteitsvol mogelijk te digitaliseren. We geven eerst een kort overzicht.

Aandachtspunten

Digitaliseren is een arbeidsintensief proces dat zorgvuldig moet worden uitgevoerd om herhaling te vermijden. Een goede digitale kopie is een getrouwe weergave van het originele materiaal, wat betekent dat kleur, helderheid en contrast nauwkeurig worden gereproduceerd. Dit vereist specifieke apparatuur en software, evenals duurzame bestandsformaten zoals TIFF zonder compressie.

Een kwalitatieve digitale kopie moet:

nauwkeurige kleuren weergeven zonder kleurzweem,
de gepaste helderheid en uniformiteit hebben,
een hoge resolutie bieden voor detailbehoud,
een juist contrast weergeven om alle kleurnuances van het origineel te behouden.

Wat hebt u nodig?

Materiaal

Camera: een systeemcamera of digitale spiegelreflex met live view voor gemakkelijke bediening.
Lens: bij voorkeur een macrolens met vaste brandpuntsafstand (60-70 mm).
Belichting:
- voor ondoorzichtige materialen: twee flitslampen met softboxen voor uniforme belichting. Bijvoorbeeld te lenen via de Uitleendienst Erfgoed.
- voor doorzichtige materialen: een lichtbox.
Overige: laptop met relevante software, flitsmeter, waterpas, meetlint en zwart papier.

Software

Adobe Lightroom Classic
Negativelabpro of Grain2Pixel: voor het verwerken van kleurennegatieven.
Optioneel: Adobe Photoshop of het gratis GIMP voor verdere bewerkingen.

Hoe begint u eraan?

De voorbereiding

Kies een ruimte zonder grote lichtverschillen en vermijd strooilicht. Verduister de ruimte indien mogelijk en zorg voor een veilige, stabiele werkomgeving.

Stel uw camera in als volgt:

Bestandsformaat: RAW zonder compressie
ISO-waarde: zo laag mogelijk, bij voorkeur 50 of 100
Witbalans: ingesteld op flitslicht of 5600K
Kleurruimte: AdobeRGB
Scherpstelling: handmatig
Sluitertijd: 1/125 seconden of korter
Diafragma: f/8 voor een optimale scherpte en diepte.

Voordat u aan de digitalisering begint, sorteert u de fotografische materialen best per type.

Digitalisering van fotoafdrukken, postkaarten, cartes de visite … (ondoorzichtige materialen)

Gebruik een verticale of horizontale opstelling afhankelijk van de grootte van het materiaal. Plaats de flitslampen onder een hoek van 45 graden om gelijkmatige verlichting te garanderen. Controleer de lichtverdeling met een flitsmeter op meerdere punten om consistente belichting te verzekeren.

Opstelling van de reprostand met flitslampen onder een hoek van 45 graden.

Digitalisering van dia’s, negatieven, glasplaatjes … (doorzichtige materialen)

Gebruik een lichtbox met instelbare kleurtemperatuur voor transparante materialen. Voor materialen met randinformatie zoals lantaarnplaatjes bijvoorbeeld, combineert u de lichtbox met twee flitslampen en een target om kleurnauwkeurigheid te waarborgen.

Duurzaam bewaren

Het moederbestand is het basisbestand waarvan u alle andere versies maakt. Het is als het ware de bron waar u steeds opnieuw naar zal terugkeren.

Het is dit bestand dat u plaatst in een digitaal archief. Dit bestand bevat de hoogste kwaliteit én alle noodzakelijke informatie (over de kleurenruimte …) om het beeld juist te lezen. Het is ook een duurzaam bestandsformaat: een formaat dat u kan openen met verschillende softwareprogramma’s, waarbij u dus niet gebonden bent aan de software van één bedrijf, en dat niet gecomprimeerd is. Kort gezegd: gebruik voor fotobestanden altijd het stabiele TIFF 6.0 formaat. Kleurenbeelden slaat u best op als 16 bit per kanaal. Voor zwart-witbeelden is 8 bit voldoende.

Bewaar de moederbestanden op minstens twee locaties en vervang regelmatig het opslagmedium (een in- of externe harde schijf). Bewaar uw bestanden bijvoorbeeld zowel lokaal, op een harde schijf of een externe schijf als in de cloud. Controleer op regelmatige tijdstippen (bijvoorbeeld 1 keer per jaar) de integriteit van de bestanden via checksums. Zo controleert u dat de enen en nullen waaruit het bestand bestaat hetzelfde blijven.

Meer weten

Het filmpje en de handleiding Digitaliseren van fotografische materialen hieronder gidsen u doorheen het volledige proces. Deze hulpmiddelen zijn ontwikkeld door de Vlaamse erfgoedcellen.