Erfgoed is overal, en vaak in veel meer vormen dan je op het eerste gezicht zou denken: roerend en onroerend, materieel en immaterieel. Voor lokale besturen opent deze brede erfgoedbenadering kansen om een erfgoedbeleid uit te bouwen. Maar zoiets is gemakkelijker gezegd dan gedaan.

In deze bijdrage vind je een aantal aanknopingspunten waarmee je je lokaal erfgoedbeleid kan ontwikkelen of versterken. Kies zelf hoever je wil gaan bij elk van deze punten. Want elke lokale context is natuurlijk anders.

Het gemeentelijk meerjarenplan als vertrekpunt

• Lokale besturen werkten allemaal een meerjarenplan uit met daarin hun plannen en ambities voor 2020-2025. Dit meerjarenplan zet vooral de grote lijnen uit. Erfgoed komt daarom niet altijd expliciet aan bod in zo’n plan. Vooral voor de grote projecten – bijvoorbeeld de bouw van een depot of de herinrichting van een museum – is het belangrijk dat die apart staan ingeschreven in het meerjarenplan en dat er budgetten zijn vrijgemaakt.
• In de erfgoed- en cultuursector leefde de vrees dat erfgoed zou ondergesneeuwd geraken in zo’n globaal plan. Zo’n vaart hoeft het niet te lopen. Uit een kleinschalig onderzoek naar de meerjarenplannen 2013-2019, bleek dat lokale besturen de mogelijkheden van erfgoed nog volop aan het verkennen zijn.

 Het belang van participatie

• Een erfgoedbeleid ontwikkel je niet alleen of vanachter je bureau. Om het draagvlak van je lokaal erfgoedbeleid te versterken, is inspraak een absolute must. Inspraak kan formeel worden georganiseerd, via adviesraden, maar ook informeel.
• Vele lokale besturen zoeken naar nieuwe inspraakformules. Via de websites van De Wakkere Burger en VVSG vind je een overzicht van enkele nieuwe vormen van participatie.
• Zo’n 20 gemeentebesturen in Vlaanderen hebben ervoor gekozen om een aparte erfgoedraad in het leven te roepen. Elders in deze Erfgoedwijzer vind je tips om de erfgoedraad uit te breiden en om de adviesverlening te versterken.
• Naast deze vormen van beleidsparticipatie, is het belangrijk om bij zoveel mogelijk acties en projecten draagvlak en betrokkenheid te creëren. Hiervoor bestaan een reeks methodieken.

Lokaal erfgoed in kaart brengen

• Als lokale cultuur- of erfgoedprofessional ken je doorgaans al het erfgoed en de voornaamste erfgoedspelers in je gemeente. Als je dat overzicht nog niet hebt, of als je het wil uitschrijven, dan kan deze mapping helpen. Idealiter doe je deze oefening niet alleen, maar leg je ze voor aan een werkgroep of een inspraakorgaan. Want samen weet je meer.  
• Er bestaan een reeks Vlaamse instrumenten en inventarissen waarin je aanvullende informatie kan vinden:
  • Erfgoedkaart: het meest volledige overzicht van cultureel-erfgoedorganisaties in Vlaanderen. Ontbreekt er toch een organisatie uit je gemeente op deze kaart? Geef ons dan een seintje.
  • Inventaris Vlaanderen: een overzicht van het vastgesteld of beschermd onroerend erfgoed in Vlaanderen.
  • Histories: op de website van Histories vind je thematische overzichten van specifieke types erfgoed in Vlaanderen, zoals erfgoedcafés, feesttradities ...

Groot denken, klein starten

• Als je nog geen ervaring hebt met erfgoed, dan begin je best met enkele projecten. Zo verken je nieuwe thema’s, types erfgoed en kan je je netwerk in de erfgoedsector verder uitbouwen.
• Weet je niet waar te beginnen of op welke thema’s je kan inzetten? Overweeg dan een deelname aan Erfgoeddag en/of Open Monumentendag. Deze evenementen focussen elk jaar op andere thema's. Zo kan je experimenteren met nieuwe onderwerpen.
• Je hoeft niet altijd het warm water uit te vinden. Er zijn talloze lokale erfgoedpraktijken in Vlaanderen die je kunnen inspireren:
  • FARO heeft meegewerkt aan enkele online brochures boordevol lokale praktijkverhalen, zoals Inspirerend erfgoed en Erfgoed voor doeners (over immaterieel erfgoed).
  • De 27 erfgoedcellen in Vlaanderen en Brussel gaan aan de slag met het erfgoed in hun regio of stad. Op hun websites vind je een arsenaal aan goede praktijken.
• Je hoeft als gemeentebestuur niet altijd zelf projecten op touw te zetten. De rol van een gemeente kan er ook in bestaan om projecten en initiatieven van anderen te ondersteunen. Via deze link vind je een reeks tips over hoe je een lokaal subsidiebeleid erfgoedvriendelijk kan maken.

Een visie uitwerken

• Na verloop van tijd kan de behoefte ontstaan om een beleidsvisie te formuleren. Dat houdt in dat je een stapje terugzet en reflecteert op de erfgoedwerking tot nog toe. Wat wil je met al je erfgoedprojecten uiteindelijk bereiken? En welk erfgoed verdient meer aandacht? Een uitgeschreven antwoord op deze vragen geeft meer richting aan toekomstige acties. Bovendien kan een uitgeschreven visie, goedgekeurd door het bestuur, het politieke draagvlak voor je erfgoedwerking versterken. In de brochure Dromen. Denken. Doen vind je een stappenplan om een visie op je lokaal erfgoedbeleid uit te werken.
• Denk wel goed na over het concrete resultaat dat je met zo’n visietraject wil bereiken. Ambieer je een tekst die grote dromen weergeeft? Of een beknopte lijst met prioritaire thema’s en concrete acties?
• Wat de format ook is, hou voor ogen dat je beleidsvisie voldoende toekomstgericht is. Natuurlijk mag je de huidige sterktes benoemen en behouden. Maar geef ook duidelijk aan wat je in de toekomst wil veranderen, versterken of verbeteren. 
• Bespreek van tevoren met de bevoegde schepen(en) en je leidinggevende wat er mogelijk is. Het bestuur zal deze tekst ook moeten goedkeuren.

Je staat er niet alleen voor

Nog vragen over je lokaal erfgoedbeleid? Of heb je al meer erfgoedervaring en wil je graag een diepgaand adviesgesprek over een welbepaald aspect van je erfgoedwerking? Neem dan zeker contact op. Graag verkennen mijn collega’s en ik welke nieuwe paden je kan bewandelen in je erfgoedbeleid.