De belangrijkste taak van een lokale erfgoedraad bestaat erin om adviezen te formuleren. Als erfgoedraad formuleer je vaak advies op vraag van je lokaal bestuur. Maar hoe kom je op eigen initiatief tot een advies? Enkele tips.

Thema’s opsporen

1. Organiseer zelf een inspraakmoment om thema’s te detecteren. 

• Een open oproep: werk samen met de cultuurraad en andere adviesraden om een inspraakmoment te organiseren. Lanceer een oproep naar verenigingen of inwoners met een duidelijke vraag, zoals: 'Welke erfgoedvraag wil jij aan het gemeentebestuur stellen?'
• Stimuleer brede input: zorg ervoor dat de vraag voldoende open is, maar geef voorbeelden om het begrip erfgoed (onroerend, roerend, immaterieel) te verduidelijken. Geef ook voorbeelden van erfgoedwerk, zoals verzamelen, bewaren, onderzoeken, presenteren en participeren. Dit helpt deelnemers om iets verder te denken. 
• Analyseer en cluster antwoorden: bundel de reacties, identificeer rode draden en bespreek ze in groep: welke zorgen delen verenigingen of inwoners, en hoe kan het gemeentebestuur hierbij ondersteunen? Dit vormt de basis voor een adviesagenda voor het volgende werkjaar.

2. Betrek de bevoegde schepen

Maak er een gewoonte van om aan het einde van elk jaar de bevoegde schepen uit te nodigen voor een toelichting. Wat is de stand van zaken van de geplande cultuur- en erfgoedprojecten? En welke projecten zitten nog in de pijplijn? Zo’n overzicht biedt extra inspiratie voor nieuwe ideeën of adviezen.

3. Kijk over het muurtje

Over welke thema’s hebben erfgoedraden uit naburige gemeenten advies uitgebracht?

Timing is alles

• Ga na in welke fase de besluitvorming zich bevindt. Zoekt het gemeentebestuur nog naar mogelijke oplossingen? Dan kan je zelf verschillende voorstellen aanreiken.
• Stel je daarentegen vast dat het gemeentebestuur al een principebeslissing heeft genomen en één spoor verder uitwerkt? Dan is de ruimte voor advies veel kleiner. Wijs dan op enkele aandachtspunten of zaken die het gemeentebestuur over het hoofd dreigt te zien.
• Houd er rekening mee dat gemeentebesturen doorgaans in september-oktober hun begroting opmaken voor het komende jaar. Belangrijke adviezen (bv. over thema’s met een financiële impact) formuleer je best nog voor de zomervakantie. Zo is er voor de bevoegde schepen en diensten voldoende tijd om de voorstellen te bespreken, te verwerken en op te nemen in de begrotingsvoorstellen.

Het advies formuleren

• Klaag niet enkel aan. Stel je constructief op en formuleer mogelijke oplossingen.
• Voorgeschiedenis: heeft de erfgoedraad in een memorandum of een eerder advies al een standpunt ingenomen over de kwestie? Verwijs dan naar deze documenten. Je kan natuurlijk afwijken van eerdere standpunten, maar beargumenteer dan wel waarom.
• Sluit aan bij wat het gemeentebestuur belangrijk vindt. Een vertrekpunt is het gemeentelijk meerjarenplan en/of het bestuursakkoord. Deze plannen, die je terugvindt op de gemeentelijke website, bevatten de grote lijnen en doelstellingen waar de gemeente aan wil werken. Staan er in deze plannen een doelstelling of actie over erfgoed ingeschreven? Dan is dit een mooi aanknopingspunt voor je advies.
• Benadruk dat het gaat om een collectief probleem dat de hele lokale gemeenschap aanbelangt. Voor het gemeentebestuur kan het lastig zijn om bijvoorbeeld één erfgoedorganisatie te bevoordelen, want allicht staan ook de plaatselijke harmonie, de toneelvereniging en de voetbalclub klaar met een verlanglijstje voor het gemeentebestuur.
• Je kan meerdere scenario’s uitwerken bij complexe vraagstukken. Zo geef je aan dat je de kwestie vanuit verschillende invalshoeken hebt bestudeerd. Benoem daarbij welk scenario de voorkeur wegdraagt van de erfgoedraad en beargumenteer waarom.
• Formuleer het advies als een advies. Dit klinkt logisch, maar sommige adviesraden zijn iets te ijverig en stellen het advies zodanig op dat het wel een beslissing lijkt. Zo'n tekst kan slecht vallen bij het lokaal bestuur, want een advies kan nooit een beslissing vervangen. Die moet steeds genomen worden door het gemeentebestuur.

Evaluatie

• Denk na over de werkwijze en het resultaat van het geformuleerde advies. Verliep het adviseren vlot en efficiënt? Is het doel bereikt? Waarom wel of niet? Stuur bij waar nodig en wees kritisch tegenover je eigen werking.