Op zondag 21 april vonden zo'n 190.000 bezoekers hun weg naar de meer dan 1.000 activiteiten in een gevarieerd en goedgevuld Erfgoeddag-programma. En tijdens de Erfgoedweken, nog tot en met 26 april, laten tientallen erfgoedwerkers leerlingen en leerkrachten uit het lager en middelbaar onderwijs kennismaken met cultureel erfgoed.

Een woord van dank aan alle organisatoren en deelnemende erfgoedwerkers is hier dus zeker op zijn plaats, want zonder uw inzet en creativiteit geen Erfgoeddag of Erfgoedweken:

“Deze editie van Erfgoeddag maakt opnieuw duidelijk dat cultureel erfgoed mensen raakt, en zeker wanneer de sector aan de slag gaat met een veelzijdig en actueel thema als thuis. De fantastische activiteiten waaraan vandaag massaal geparticipeerd werd, illustreren dit. Alle lof voor de deelnemende organisaties, die op een creatieve, innovatieve en vaak kritische manier activiteiten ontwikkelden rond cultureel erfgoed!” Olga Van Oost, algemeen directeur FARO. 

Maar hoe ervaarde u als organisator Erfgoeddag? Of misschien bezocht u een activiteit, bent u leerkracht of trok u naar scholen als Erfgoedklasbak? Ook dan willen we graag weten wat uw bevindingen zijn. Vult u daarom een van onze enquêtes in, of helpt u de vragenlijsten mee verspreiden? Deel uw mening en win een prijs uit onze mooie prijzenpot! 

Enquête voor organisatoren

Evaluatie is belangrijk. Laat u ons weten wat u vond van deze editie van Erfgoeddag of de Erfgoedweken? Zo kunnen we het evenement grondig evalueren en nog meer op punt stellen. Invullen doet u tot en met 12 mei: enquête voor organisatoren.

Enquêtes voor bezoekers, leerkrachten en Erfgoedklasbakken

Natuurlijk weten we ook graag hoe bezoekers, leerkrachten en Erfgoedklasbakken deze editie ervoeren. Helpt u de onderstaande enquêtes mee verspreiden? Invullen kan tot en met 12 mei.

• Enquête voor bezoekers
• Enquête voor leerkrachten
• Enquête voor Erfgoedklasbakken

Deel uw mening en win een prijs uit onze prijzenpot!

Wie deelneemt aan een bevraging maakt bovendien kans op een Museumpas, koffiepakket van Ray & Jules, Robi waterfilter, Moishe-strip, online Lumière-filmcode, filmvoorstelling Tokyo Story in Cartoons Antwerpen of een van de andere prijzen die we verloten onder de deelnemers van deze vragenlijsten. De winnaars worden in de week van 12 mei via e-mail gecontacteerd.

U bent niet verplicht aan een wedstrijd deel te nemen bij het invullen van de bevraging. 

Grensoverschrijdend gedrag kent vele vormen: pesten, aanranding, agressie … Het kan on- en offline gebeuren, direct of indirect. Het komt in elke Vlaamse organisatie of sector voor. Om mensen alerter te maken voor grensoverschrijdend gedrag én om hen de weg te wijzen naar het meldpunt, lanceert het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag de ‘Misschien’-campagne. Die richt zich op de Vlaamse sectoren waar het meldpunt voor bevoegd is zoals o.a. sport, cultuur, media, jeugd en onderwijs.

De campagnebeelden tonen vormen van grensoverschrijdend gedrag. De slogans onderlijnen de taboes, onzekerheden en angsten die betrokkenen ervaren om de stap te zetten naar hulp.

De boodschap? (H)erken grensoverschrijdend gedrag én meld het. Want bij het Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag zijn er geen ‘misschiens’. Elke melding wordt ernstig genomen.

Het meldpunt voorziet een digitale toolkit waarmee u de campagne eenvoudig kunt integreren in uw eigen communicatiekanalen (website, nieuwsbrief, sociale media, mailing, magazine …). Met de toolkit kunt u makkelijk de printbestanden downloaden om af te drukken. Wil u liever gedrukt campagnemateriaal in uw postbus ontvangen? Vul dan het formulier in.

De handleiding bij de toolkit kunt u hier downloaden. De toolkit zelf vindt u op grensoverschrijdendgedrag.vlaanderen. 

Bij vragen, neem contact met meldpunt@vlaanderen.be.

Wat weet AI? Op het Groot Onderhoud dagen we u − zoals u van ons gewend bent − graag uit. We trekken de blik op cultureel erfgoed open en doen dat dit jaar door intrigerende sprekers mét een toekomstvisie een podium te geven. In de sessie 'Artificiële intelligentie en cultureel-erfgoedorganisaties: wat brengt de toekomst?' vragen we ons onder meer af wie bepaalt wat AI weet. Wie artificiële intelligentie zegt, zegt immers algoritmes. Algoritmes die door iemand gecreëerd en bepaald worden.

The Falling City

Erfgoeddag alleen voor de oudere generaties? Think again! Ook voor jongeren valt er meer te beleven dan u denkt. Veel jongerenverenigingen organiseren activiteiten die zullen verrassen. Klaar voor een dagje uit met vrienden? 

‘Thuis’ is vandaag een ongelooflijk veelzijdige term en die veelzijdigheid geldt zeker ook voor jongeren. Daarom schenken erfgoedinstellingen ook dit jaar weer de nodige aandacht aan jongeren en hun definities van ‘thuis’. Van vertellingen en voorstellingen gecreëerd door jongeren of plaatsen waar jongeren hun ideeën omtrent ‘thuis’ kunnen delen, tot een date in een museum: er is voor ieder wat wils. Lowie Bergmans, stagiair bij FARO, dook in het aanbod en maakte de volgende selectie.

Hoe een ‘thuis’ definiëren?

Mensen zeggen wel eens vaker dat ze ‘een tweede thuis’ hebben, bijvoorbeeld bij een jeugdbeweging, sportclub of vriendengroep. Maar welke verschillende factoren kunnen een plaats of persoon tot een tweede thuis maken? Tijdens Erfgoeddag zoomen enkele organisaties in op deze vraag. 

• Zo geeft de stad Brugge iedereen en zeker ook jongeren de kans om een eigen favoriete stadsplek te creëren met de workshop ‘Teeny Tiny Homes’: samen met de Hogeschool West-Vlaanderen bouwen bezoekers uit restmateriaal een maquette van hun ideale plekje. Via een groot stadsplan of greenbox kunnen ze hun creatie ook direct in de stad plaatsen en ontdekken hoe de plek er in het echt zou kunnen uitzien. Ook in het MigratieMuseumMigration(MMM) in Brussel krijgen bezoekers de kans om hun eigen kleurrijke maquette te maken van een ‘thuis’. Van al deze huisjes wordt daarna een levendig Brussels straatje gemaakt dat ook nog eens tentoongesteld wordt in het museum.

• Wie liever luistert naar anderen en inspiratie wil opdoen voor een eigen ‘thuis’, kan terecht bij een heleboel voorstellingen en vertellingen. In Beveren bogen de leerlingen van het 6e middelbaar en van de OKAN-klas van het Koninklijk Atheneum zich over de vraag ‘Wat is thuis?’. Samen vertellen ze hun verhaal aan de hand van erfgoedobjecten die te zien zijn in het Erfgoedhuis Hof ter Welle. Ook in het KMSKA in Antwerpen krijgen jongeren het woord om te vertellen wat ‘thuis’ nu juist voor hen betekent. Aan de hand van een theatervoorstelling reflecteren ze over het thema en staan ze stil bij allerhande vragen over dit veelzijdige woord.

• Vergeet zeker ook niet een kijkje te nemen in de Leuvense Villa aan de Aa waar jongeren het ganse jaar door de ruimte krijgen om te creëren, te ontdekken en ‘thuis te zijn’. Zij organiseren een heus feest voor iedereen die wil weten hoe jongeren vandaag het woord ‘thuis’ beleven.

Hoe een ‘thuis’ creëren?

Een huiselijke sfeer kan soms ook afhangen van gewoonten of spullen die meteen doen terugdenken aan ‘thuis’. Denk bijvoorbeeld aan de inspirerende tegeltjes in de keuken van oma en opa, of de geur van versgebakken brood of meer unieke voorwerpen. 

• Zowel in Gent als in Hoogstraten gaan bezoekers zelf aan de slag met tegeltjeswijsheden voor in hun eigen ‘thuis’. In de Gentse Plantentuin biedt het GUM een tentoonstelling over ‘waarheid’ en ‘wijsheid’ waarbij bezoekers met hun eigen tegeltje bijdragen aan de zoektocht. In Hoogstraten wordt met ‘tegeltjes van leer’ een prachtig kunstwerkje gemaakt terwijl deelnemers tegelijkertijd ook nog eens enkele simpele technieken aanleren om leer te bewerken!

• Wie op zoek wil gaan naar nostalgische elementen van ‘thuis’ of zich wil onderdompelen in de leefwereld van vroegere generaties, kan in het Huis van Alijn in Gent terecht. Tijdens een interactief bezoek ontdekt u er de meest herkenbare objecten, foto’s, geluiden en video’s van deze en vorige eeuw. Denk bijvoorbeeld aan de koers op zondag, een poster van een idool boven het bed of speelgoed waarmee kinderen zichzelf uren konden entertainen. Ook in Beveren is er een familie-expo vol nostalgische voorwerpen die van een plaats een ‘thuis’ maakten.

• Natuurlijk is niet elke voorwerp zomaar terug te vinden in deze tentoonstellingen en dus organiseert het Stedelijk Museum van Sint-Niklaas een eigen ‘shop’ waar bezoekers zelf objecten kunnen aanbrengen. Zo leren ze naast de emotionele waarde ook de financiële waarde van deze objecten kennen. Misschien ontdekt ook u wel onvermoede erfgoedschatten op uw eigen zolder?

• Stap binnen in het betoverende verleden van het Merghelynck Museum, waar geschiedenis tot leven komt en waar jongeren met Binnenpretjes in het Merghelynck Museum een sprankelende nieuwe dimensie toevoegen aan de beleving op Erfgoeddag. Ze presenteren met trots de gloednieuwe film van het  Voorlopig bewind, een groep enthousiaste jongeren uit een OKAN-klas in Ieper. Het wordt een meeslepende 'one-shotfilm', gemaakt samen met videograaf Sven Verhaeghe. Laat u in één continue beweging meevoeren door het historische Merghelynck Museum, vol verrassende ontmoetingen. 

Hoe een ‘gemeenschappelijke thuis’ creëren?

Een ‘thuis’ is vaak ook een plaats waar meerdere personen samenkomen en hun eigen ding kunnen doen. Zo ontstaan er gewoonten en tradities die eigen zijn aan ‘thuis’.

• In museum Hunnegem in Geraardsbergen zijn er een hele Erfgoeddag lang een reeks workshops over immaterieel erfgoed in de Vlaamse Ardennen. Ontdek bijvoorbeeld de techniek achter de Geraardsbergse en Ronsese reuzen, leer hoe u een mattentaart bakt of vlecht uw eigen mand ... In Brugge kunnen bezoekers dan weer op authentieke wijze zuurdesembrood bakken in de Gezelletuin, onder begeleiding van de enige echte Brugse Broodsmid.

• Voor wie liever op zoek gaat naar een (nieuwe) eigen ‘thuis’, is er de workshop ‘In goed geSPELschap’. Daarin laat het VIVES Spellenlab mensen met verschillende achtergronden kennismaken met bordspelen en andere typische spelletjes van over de hele wereld. Naast een expo over de herkomst en evolutie van enkele spelen kunnen bezoekers er ook spelletjes uit hun kindertijd of uit andere culturen/omgevingen (her)beleven.

• En wat gedacht van een heuse ‘erfgoed-date’? Het MAS organiseert blind dates voor jongeren of duo’s tussen 16 en 26 jaar om elkaar te leren kennen in de expo ‘Iemand thuis?’. Wie weet leren ze zo wel nieuwe mensen kennen bij wie ze zich echt ‘thuis’ voelen …

“Hoe beter je kijkt, hoe meer je ziet”, is het motto van slow art. Vertragen, verstillen, verdiepen: dat is wat vele musea wereldwijd hun bezoekers aanbieden op zaterdag 13 april tijdens de jaarlijkse Slow Art Day, een initiatief dat steeds meer bijval kent. In ons land kunt u bewust vertragen bij verschillende musea in onder andere Antwerpen, Gent en Brussel.

Wat?

Op Slow Art Day duiken bezoekers in de diepte van kunst en erfgoed. Langer en met meer aandacht kijken en uitwisselen laat toe om meer uit de ervaring te halen. Musea baseren zich daarbij op verschillende methodieken: mindfulness, Visual Thinking Strategies, creatieve opdrachten of zelfs yoga.

“Deze traagste dag van het jaar helpt bezoekers om afstand te nemen van stress en zorgen, om even helemaal in het moment op te gaan. Ervaringen die men op deze dag meeneemt, zijn bovendien ook betekenisvol voor alle andere dagen erna”, zegt Katrijn D’hamers van FARO. Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, dat een pleitbezorger is voor dit moment.

Waarom?

Op 30 en 31 maart vindt het Ambacht in Beeld Festival plaats in Brussel. U maakt er kennis met verschillende ambachten, en steekt er de handen uit de mouwen.

Het Ambacht in Beeld Festival laat een divers publiek kennismaken met ambachtslieden uit binnen- en buitenland. Met meer dan 40 ambachtelijke makers en meesters, workshops, masterclasses, exposities, demonstraties en films biedt het festival een uitzonderlijke gelegenheid om ambachtelijke vakkennis en vaardigheden te delen en te ervaren.

Het doel? Ambachten op een duurzame en inspirerende manier onder de aandacht te brengen én te houden, kruisbestuivingen mogelijk te maken en waardering voor ambachtelijk meesterschap te realiseren. De focus ligt op uitwisseling van kennis en vaardigheden.

Sinds 2013 in Amsterdam, dit jaar voor de eerste keer in Brussel

Voor de eerste keer vindt het festival in Brussel plaats, dankzij de medewerking van heel wat Vlaamse partners zoals Bokrijk, CEMPER, Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed, Erfgoedcel Brussel, Erfgoedcel Denderland, ETWIE en Werkplaats immaterieel erfgoed. Gedurende het hele weekend kunt u deelnemen aan allerhande workshops. We lichten er een aantal voor u uit:

Reuzeweefgetouw (doorlopend)

Zal technologie de wereld redden? En als ze de wereld niet redt, welke impact zal ze dan wel hebben? Retorische vragen, zo op het eerste gezicht. Maar wie over de toekomst nadenkt, kan niet om ‘technologie’ heen, en de vragen die ze oproept. Precies daarover gaat de tweede keynote van het Groot Onderhoud.

Twee weken geleden onthulden we de eerste keynotespreker van het Groot Onderhoud: de Nederlandse filosofe en auteur Joke Hermsen. De toekomst van het cultureel erfgoed en het erfgoedwerk: dat is het thema van het Groot Onderhoud, op 30 mei in Hasselt – staat de datum al met stip in uw agenda? 

Reframen is de boodschap

Onze tweede keynote heet SETUP, “een platform voor een technologie-kritische samenleving”. Bij SETUP werken kunstenaars en experts uit verschillende disciplines om installaties, beelden en vocabulaire te ontwikkelen die de ethische en sociale implicaties van technologische ontwikkelingen invoelbaar maken. Met humoristische en vervreemdende ervaringen reframen ze complexe maatschappelijke vraagstukken en bevragen ze de wenselijkheid van technologie. En dat zonder het onderwerp al te zwaar te maken. Klinkt goed, niet?

Zo leest u op de website: “Het is tijd om meer mensen te laten meewerken aan en meedenken over technologie. Zo kunnen we samen de mogelijkheden van nieuwe technologie vieren, maar ons ook wapenen tegen de risico’s. We stimuleren mensen om een ethisch (tegen)geluid te ontwikkelen. Om te zien hoe het anders kan, of moet.”

Onder de titel Schatten van Vlieg organiseren tal van culturele locaties tijdens de zomer al jaren leuke zoektochten voor families. En dat werkt! Zo ontdekte in de zomer van 2023 meer dan de helft van de deelnemende families op die manier een nieuwe cultuur- of vrijetijdslocatie.

Doet u mee?

Ook u bent weerom van harte uitgenodigd om deze zomer mee een Schatten van Vlieg-zoektocht te organiseren. Families en jonge kinderen kunnen zo op een bijzonder laagdrempelige manier kennismaken met uw huis en werking.

Goed om weten: het thema van dit jaar is 'Proef jij wat ik proef?'. U kunt zich nog tot 31 maart aanmelden via www.publiq.be/schattenvanvlieg.

Nood aan inspiratie?

Wil u eerst meer te weten komen over deze collectieve culturele actie voor families die publiq jaarlijks op het getouw zet? Lees dan op deze verslagpagina van het Startmoment na wat Schatten van Vlieg precies inhoudt, welke zoektochten andere culturele spelers al organiseerden, of welke tips en suggesties er al gebundeld zijn voor het thema 'Proef jij wat ik proef?'. U vindt op deze pagina eveneens een dubbelpresentatie van Bernadette Baele (Toerisme Vlaanderen) en Hildegarde Van Genechten (FARO) over welke aspecten komen kijken bij een ‘gelaagd’ familiebezoek en wat we hieruit kunnen leren van onder meer kindermusea wereldwijd.

8 maart is Internationale Vrouwendag, al meer dan 100 jaar lang (ja hoor, al sinds 1911!). Ook in de erfgoedsector wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed. Ook FARO nam deel aan enkele initiatieven. We blikken even terug.

Wikipedia-schrijfsessies

Vrouwen zijn ondervertegenwoordigd in biografische databanken en catalogi, ook online: slechts 15% van de huidige (Engelstalige) Wikipedia-artikels gaat over een vrouw. Daarom organiseerde het Gezellearchief van de Openbare Bibliotheek Brugge een Wikipedia-schrijfsessie op Internationale Vrouwendag. De schrijfdag maakt deel uit van het project Vrouwen van papier.

En ze zijn niet alleen. Niet minder dan vijftien Vlaamse erfgoedorganisaties gaan aan de slag om vrouwen uit hun collectie of vrouwen die belangrijk waren voor hun organisatie op de voorgrond te zetten op Wikipedia. Naast de schrijfsessie in Brugge waren er sessies in Leuven, Gent en Antwerpen. Meer bepaald werden bijdragen geleverd door Erfgoedcel Brugge, Rijksarchief Brugge/Kortrijk, Provinciaal Archief West-Vlaanderen, Stadsarchief Brugge, Werkplaats Immaterieel Erfgoed, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Letterenhuis, meemoo, KANTL, Poëziecentrum, UGent, CEMPER, KADOC en Cultureel Erfgoed Annuntiaten Heverlee.

Wikipedia kreeg dus heel wat aanvullingen, onder meer van jeugdauteurs, kunstenaars, missiezusters en andere belangrijke historische figuren.

Zitten we vast in een vicieuze cirkel?