De toekomst van het cultureel erfgoed en het erfgoedwerk: daarover willen we het met u hebben op het Groot Onderhoud, op 30 mei in Hasselt.

Erfgoedwerkers hebben een bijzondere maatschappelijke positie: met een been in het verleden, zoeken ze met het andere naar een balans met het heden. Het is een dans, die met de nodige verbeeldingskracht een prachtige verrassende choreografie wordt. Met zowel herkenbare pasjes als onverwachte wendingen. Wat we wel eens durven te vergeten, is dat we tijdens dat dansen ook voortdurend toekomst aan het maken zijn. We staan er te weinig bij stil, benomen door de haast en waan van alledag. 

Maar laat een aandachtige kijk op een mogelijke toekomst net nú zo belangrijk zijn. Zeker in een uitdagende tijd als de onze, die wordt bepaald door maatschappelijke onrust en ongelijkheid, oorlogen, klimaat- en andere crises. Hoe behouden we hierin onze veerkracht en onze hoopvolle blik? 2024 is bovendien een verkiezingsjaar waarin u als erfgoedwerker benieuwd uitkijkt naar het toekomstige cultuurbeleid. Hoe geven we onze relaties met de toekomstige beleidsmakers vorm, en welke kaders kunnen ons hierbij helpen? En hoe zal u, samen met de vele erkende cultureel-erfgoedorganisaties, het splinternieuwe beleidsplan (dat hopelijk goed werd beoordeeld én gehonoreerd) uitrollen? Hoe doet u aan toekomstgericht erfgoedbeheer en -onderzoek, om maar twee taken bij naam te noemen? En hoe bereikt u het publiek van de toekomst (lees: kinderen en jongeren)?

U hoort het, heel wat vragen en dus voldoende stof voor opnieuw een rijkgevuld Groot Onderhoud! 

Kom dus op 30 mei naar de PXL in Hasselt, laat u inspireren door de vele sprekers, wissel samen met collega’s van gedachten, hef het glas op een beloftevolle toekomst en keer hoopvol terug naar huis.

Voormiddag (10.00 - 12.00 uur) 

• Een warm welkom door Olga Van Oost (algemeen directeur FARO) en Bart Temmerman (secretaris-generaal Departement Cultuur, Jeugd en Media)
• Een toelichting door Jan Jambon (minister-president en minister van Cultuur)
• Keynotes door Joke Hermsen (schrijfster en filosofe) en SETUP (platform voor een technologie-kritische samenleving)
• Artistieke interventie door Proza-K
• Vragen uit het publiek
• Presentatie door Farida Barki 

Lunch en beurs (12.00 - 13.15 uur) 

• Vegetarische en vegan broodjeslunch 
• Beurs met verschillende organisaties en bedrijven 

Parallelsessies - blok 1 (13.15 - 17.30 uur) 

In de namiddag zijn er twee ‘blokken’ van telkens een uur en twintig minuten. In het eerste blok, van 13.15 tot 14.35 uur, kiest u uit zes sessies. Het tweede blok bestaat uit vijf sessies van 15.00 tot 16.20 uur.  

Sessie 1 | Museale autonomie versus primaat van de politiek: over het Cultuurpact en goed bestuur

Veel musea voelen de urgentie om hun stem te laten horen in belangrijke maatschappelijke uitdagingen zoals de klimaatcrisis, oorlog en conflict, polarisering en discriminatie. Tegelijkertijd is het voor musea die afhangen van een overheid niet altijd vanzelfsprekend om een maatschappelijk engagement op zich te nemen. Voor de verantwoordelijke beleidsmakers kan het moeilijk liggen dat ‘hun’ musea zich uitspreken in politiek gevoelige of ideologisch beladen debatten. Vaak wordt hier dan het primaat van de politiek ingeroepen en uitgespeeld. 
 
Hoe kunnen museale autonomie en primaat van de politiek met elkaar worden verzoend? De vraag is allerminst nieuw. Het pleidooi waarbij de politiek zich op armlengte afstand houdt is gekend. In deze sessie grijpen we daarom eerst terug naar de vigerende kaders, zoals het Cultuurpact, de code van Goed Bestuur voor Cultuur en de ICOM- museumdefinitie. Op basis van deze kaders kijken we vooruit: aan welke bijkomende argumenten of strategieën hebben musea nood om het gesprek te kunnen aangaan met hun beleidsmakers over de gepaste relatie tussen sector en politiek? 
 
Context: met het oog op de komende verkiezingen en de volgende legislatuur organiseren we op dit Groot Onderhoud twee sessies over de ideale relatie tussen sector en politiek. Waar in deze sessie de focus vooral ligt op een aantal protocollen, codes en de impact ervan op de museumsector, kijken we in een tweede sessie (Sessie 7 - Samen op de bres voor erfgoed. Succesfactoren voor een evenwichtige relatie tussen erfgoedorganisaties en beleidsmakers) naar praktijkverhalen uit de brede cultureel-erfgoedsector. Beide sessies kunnen los van elkaar worden bijgewoond. 

Sprekers: Annick Schramme (verbonden aan de Antwerp Management School en Universiteit Antwerpen) en Bart Caron (voormalig Vlaams parlementslid en oud-voorzitter van de commissie Cultuur, Jeugd, Sport en Media in het Vlaams Parlement)

Sessie 2 | De toekomst is … samen werken aan duurzaam erfgoedbeheer

Onze voetafdruk verkleinen en ons erfgoed behoeden voor de impact van de klimaatverandering, dat is en blijft de uitdaging voor het komende decennium. Gelukkig hebben we in onze sector veel knappe koppen en goodwill om onze huidige praktijken om te zetten in duurzame(re) alternatieven. Ervaringen delen en samenwerken zijn daarbij de sleutelwoorden! 

In deze sessie borduren we verder op het Groot Onderhoud van vorig jaar. Herinner u, toen stond klimaat en ecologische duurzaamheid centraal. Welke stappen zijn intussen gezet op het vlak van duurzamer collectiebeheer? Een aantal inspirerende cases wordt toegelicht. Ook uw inbreng is welkom. Daarna blikken we vooruit: 

• Hoe kunnen we goede pilootprojecten breder inbedden?  
• Welke werven kunnen we nog meer aanpakken?  
• Waar zitten de knelpunten en de quick wins? 

Sprekers: te bevestigen

Sessie 3 | Van nu en straks: over een visie op onderzoek in de context van erfgoedwerk (Deze sessie is volzet)

Onderzoek is een van de vijf basisfuncties van een cultureel-erfgoedwerking. Heel wat erfgoedorganisaties zijn echter niet zo tevreden over de manier waarop ze hun onderzoeksfunctie (kunnen) invullen. Erfgoedwerkers ervaren dat ze te weinig tot geen tijd hebben om aan kwaliteitsvol onderzoek te kunnen doen, met als gevolg dat ze zich voelen tekortschieten. Eerder dat dit wijst op een reëel falen, is dit een gevolg van een bepaalde visie op onderzoek in de context van erfgoed. Een bredere visie op wat onderzoek is en kan zijn in de context van erfgoedwerk is daarom nuttig en noodzakelijk. Het Lerend Netwerk Erfgoed, onderzoek & kennisontwikkeling boog zich het voorbije jaar precies over deze kwestie.  
 
Tijdens deze sessie werpen we een blik op de toekomst van onderzoek in de context van een hedendaagse erfgoedwerking. We doen dit door de notie onderzoek, in de context van een veranderende samenleving, scherp te stellen. Wat betekent onderzoek vandaag en wat kan of moet het morgen zijn? De deelnemers aan het lerend netwerk stellen de resultaten van hun denkproces voor. Vervolgens gaan we in gesprek en toetsen we inzichten en verwachtingen af. 
 
De twee sessies over onderzoek (sessie drie en sessie negen) volgen inhoudelijk op elkaar, maar zijn evenwel op zichzelf staande sessies. U kan beide of een van beide volgen. 

Sprekers: te bevestigen

Sessie 4 | Het publiek van de toekomst is … jong!  

Hoe betrekken we komende generaties telkens weer bij cultureel erfgoed? Hoe zorgen we ervoor dat een diverse groep kinderen en jongeren zich aangesproken voelt door wat we doen en zich herkent in ons aanbod, zodat ze kunnen genieten van (hun recht op) culturele (erfgoed)activiteiten? Wat hebben we daarvoor nodig? 
 
Hoe sprokkelen we nu antwoorden op deze vragen? Via de kinderen en jongeren zelf! Via hun betrokkenheid, stem en mede-actorschap. Structurele participatie van kinderen en jongeren, en dus afstappen van een eenzijdig georganiseerd aanbod, is met andere woorden cruciaal voor een toekomstgerichte erfgoedwerking. Toch als we ambiëren betekenisvol te zijn voor een diversiteit aan jonge mensen. 
 
In deze sessie reflecteren we samen met Zeno Nols, socioloog en medewerker bij Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi), waarom we er goed aan doen sterker in te zetten op de doordachte participatie van een verscheidenheid aan kinderen en jongeren. Niet alleen waarom, maar vooral ook: hoe kunnen we die participatie vormgeven?  
 
Vervolgens maken we kennis met een aantal praktijken uit de erfgoedsector die in hun werking al een wezenlijke plek of een oprecht aandeel trachten te geven aan jongeren. Welke acties ondernemen ze en hoe organiseren ze die? Hoe werven ze kinderen en jongeren? En vooral: waarin schuilt voor hen de meerwaarde? 
 
In samenwerking met Zeno Nols, medewerker bij het Kenniscentrum Kinderrechten (KeKi). KeKi streeft ernaar de positie van kinderen en jongeren in de samenleving te versterken en erkennen. Het centrum bevindt zich op het kruispunt tussen onderzoek, beleid en praktijk. En verschillende gasten vanuit de erfgoedsector. 

Sprekers: Zeno Nols (KeKi), andere sprekers zijn nog te bevestigen.

Sessie 5 | Erfgoedwerk in onzekere tijden: hoe kunnen we toekomstgeletterd worden? (Deze sessie is volzet)

De wereld verandert razendsnel en er is steeds meer onzekerheid. Hoe kunnen we als erfgoedorganisaties beslissingen nemen als de toekomst zo bedreigend lijkt? Hoe zorgen we ervoor dat de grote uitdagingen ons niet verlammen, maar juist inspireren om veerkrachtige initiatieven te lanceren? 
  
CHARTER, European Cultural Heritage Skills Alliance, een Europees project waarin FARO een van de partners is, onderzocht wat de erfgoedsector in Europa nodig heeft. Een van de conclusies is dat erfgoedwerkers – meer dan vroeger – wendbaar moeten zijn en hun toekomstgerichte competenties moeten versterken. Door kritisch na te denken over gewenste toekomstscenario’s in complexe situaties kunnen zij in het heden betere strategieën vormgeven. 
  
Omdat dat makkelijker gezegd is dan gedaan, nodigen we voor deze sessie Thomas D’hooge uit. Hij is expert in toekomstgeletterdheid en vertelt ons over wat deze competentie precies inhoudt. Tijdens een praktische workshop ontdekt u hoe toekomstgeletterd u zelf al bent. Bovendien gaat u actief aan de slag met enkele werkvormen die u in besluitvormingsprocessen kan gebruiken. Zo leert u meteen op welke manier u deze cruciale vaardigheid op de werkvloer kan inzetten.

Spreker: Thomas D’hooge

Sessie 6 | Artificiële intelligentie en cultureel-erfgoedorganisaties: wat brengt de toekomst? (Deze sessie is volzet)

Wat brengt de toekomst van artificiële intelligentie (AI) voor cultureel-erfgoedorganisaties? Wordt AI een fijn extraatje, een kritische vriend, een onontkoombare technologie? Of schuilt het antwoord net in wat we ermee doen en hoe we ermee omgaan? Is het überhaupt mogelijk na te denken over de toekomst van AI, gezien de snelheid waarmee het evolueert?  
 
Na een korte introductie op AI en cultureel erfgoed maakt u in deze sessie kennis met twee inspirerende cases: 

• Het Kenniscentrum Data en Maatschappij (KDM) presenteert The Falling City. Dit project bevraagt de wenselijkheid en de waarde van bewakingssystemen in de stad Brussel door de realisatie van een artistiek AI-bewakingssysteem. Dit systeem doet net het tegenovergestelde van waar deze systemen voor gemaakt zijn, namelijk het detecteren van affectieve relaties tussen mensen in de straten van Brussel. Een team van creative catalysts plaatst de artistieke installatie in de straten van Brussel en gaat met passanten in discussie over de werking van dergelijke AI-systemen. 
• MSK Gent presenteert zijn pilootproject rond AI in het museum, in samenwerking met Lean Mean Learning Machine. Met de hulp van AI brengen ze schilderijen tot leven. De bezoeker kan via een microfoon praten met figuren op een schilderij. Via de doodeenvoudige vraag ‘Hallo, wie ben jij?’ ontdekt die de wereld van een schilderij zoals nooit tevoren. 

Na deze cases krijgt u het woord. In kleine groepen gaat u in gesprek over wat de toekomst van AI kan betekenen voor uw cultureel-erfgoedorganisatie.

Sprekers: Neena Singh (Kenniscentrum Data en Maatschappij) en MSK Gent (naam nog te bevestigen)

Zaalwissel (14.35 - 15.00 uur), met mogelijkheid tot koffiepauze

Parallelsessies - Blok 2 (15.00 - 16.20 uur) 

Sessie 7 | Samen op de bres voor erfgoed. Succesfactoren voor een evenwichtige relatie tussen erfgoedorganisaties en beleidsmakers (Deze sessie is volzet)

Erfgoedorganisaties die rechtstreeks afhangen van een overheid of erdoor worden gesubsidieerd zijn gebaat bij betrokken en sterke beleidsmakers. Deze beleidsmakers moeten ‘mee’ zijn met wat er leeft in de sector, zodat ze over de nodige en correcte informatie beschikken om het erfgoedbeleid te initiëren, uit te voeren en te controleren. Tegelijkertijd is het cruciaal dat erfgoedorganisaties in hun dagelijkse werking voldoende ruimte, vrijheid en vertrouwen krijgen. Dit vraagt soms een evenwichtsoefening, zowel voor de erfgoedwerker als voor de beleidsmaker. Want waar eindigt betrokkenheid vanuit het beleid en waar begint directe inmenging? 
 
In deze sessie focussen we op een reeks praktijkverhalen van verschillende soorten erfgoedorganisaties die zich kunnen beroepen op een gezonde en evenwichtige relatie met de betrokken overheid. Wat kunnen we uit deze praktijkverhalen leren? Op basis van deze lessen benoemen we aan het einde van de sessie een set succesfactoren voor een ideale relatie tussen sector en politiek. 
 
Context: met het oog op de komende verkiezingen en de volgende legislatuur organiseren we op dit Groot Onderhoud twee sessies over de (gewenste) relatie met de politiek. Waar in deze sessie de focus vooral ligt op praktijkverhalen uit de brede cultureel-erfgoedsector, kijken we in een andere sessie naar een aantal protocollen, codes en de impact ervan op de museumsector. Beide sessies kunnen los van elkaar worden bijgewoond. 

Sprekers: te bevestigen

Sessie 8 | Bouwen aan en voor de toekomst: hoe geeft u vorm aan een duurzame cultureel-erfgoedwerking?

Wil u uw eigen cultureel-erfgoedwerking graag verduurzamen, maar weet u niet goed hoe te beginnen? Zijn er in uw organisatie bouw- of verbouwplannen op til? Moet u input leveren aan ontwerpers, gebouwbeheerders, collega’s … over een duurzamer gebouw of een volhoudbare werking? Of bent u gewoon op zoek naar inspirerende voorbeelden om in uw eigen organisatie toe te passen? Dan is deze sessie iets voor u! 
 
We trekken de sessie op gang met enkele concrete voorbeelden van specifieke methodes die cultureel-erfgoedorganisaties nu al helpen verduurzamen, met het oog op de toekomst. We zetten de doelstellingen van elke methode uiteen, belichten de belangrijkste kenmerken ervan en vermelden waar ze nu al worden toegepast in Vlaanderen en Brussel. 
 
Vervolgens gaan we in gesprek met de hele groep. Zit u met een prangende vraag? Wil u graag uw persoonlijke mening delen? Of kan u misschien aanvullen vanuit de eigen praktijk? Deel het tijdens deze sessie met de hele groep! En help ons zo ook te bouwen aan een actueel overzicht van de huidige mogelijkheden, de gedeelde uitdagingen voor de toekomst én de prioriteiten waar de sector zich de komende jaren over moet buigen.    

Sprekers: Ward Vanbekbergen (Departement Cultuur, Jeugd en Media) en Helen Van der Maat (GoodPlanet Belgium vzw)

Sessie 9 | Van nu en straks: naar een verdieping en verduurzaming van onderzoek in de context van erfgoedwerk (Deze sessie is volzet)

Wat kunnen en moeten de voorwaarden zijn om de onderzoekspraktijk van de Vlaamse erfgoedorganisaties te verdiepen en te verduurzamen met het oog op de toekomst? Dat is de vraag die voorligt tijdens deze sessie. 
 
Vanuit het Lerend Netwerk Erfgoed, onderzoek & kennisontwikkeling staan we voor een bredere invulling van de notie onderzoek in de context van een erfgoedwerking. Daarnaast zien we heel wat mogelijkheden om de onderzoekspraktijk van morgen robuuster, inclusiever en transparanter te maken. Hoe? Dat leest u in onze inspiratienota.  
 
Na een korte samenvatting van de voornaamste inzichten uit de inspiratienota verkennen we een aantal mogelijkheden op het vlak van beleid, financiering, methodes, samenwerkingen … Samen met de deelnemers aan de sessie gaan we na wat er echt kan werken, wat niet en waar de eventuele hindernissen liggen.  
 
De twee sessies over onderzoek (sessie drie en sessie negen) volgen inhoudelijk op elkaar, maar zijn op zichzelf staande sessies. U kan beide of een van beide sessies volgen. 

Sprekers: te bevestigen

Sessie 10 | Het publiek van de toekomst is jong … en meerstemmig (Deze sessie is volzet)

Hoe kunnen erfgoedorganisaties jongeren ondersteunen bij hun kritische en meerstemmige ontwikkeling? In een eerste deel richten we de blik op onszelf: hoe spelen onbewuste vooroordelen en stereotypen een rol? Via enkele oefeningen ontdekken we meer over onze referentiekaders en leren we kritisch te staan ten opzichte van aannames. 
 
Daarna richten we de blik verder op hoe cultureel erfgoed een rol kan spelen bij het stimuleren van meerstemmigheid bij jongeren. Roeland Hermans (KADOC-KU Leuven) en Vital Stichelbaut (Amsab - ISG) getuigen over hun werkvormen: hoe brengen zij, in de klas en aan de hand van erfgoedbronnen, een kritische en meerstemmige reflectie bij jongeren op gang? 

Sprekers: Roeland Hermans (KADOC-KU Leuven) en Vital Stichelbaut (Amsab - ISG)

Sessie 11 | Digitale dienstverlening: actief aan de slag met collega’s van de toekomst (Deze sessie is volzet)

De tijden veranderen en bezoekers vinden op nieuwe manieren hun weg naar erfgoedorganisaties. Steeds vaker zoeken ze online naar informatie. Het digitale aanbod is intussen zó groot. Zien ze door het bos de bomen nog wel? Hoe kunnen wij als erfgoedmedewerkers de bezoeker helpen de goede (onderzoeks)vragen te stellen en relevante antwoorden te vinden? Welke nieuwe profielen hebben erfgoedorganisaties dan nodig? En hoe kunnen we de huidige medewerkers verder opleiden tot inspirerende digitale dienstverleners? 
  
Céline Ben Amar van de Koninklijke Bibliotheek van België stelde zich vorig jaar de vraag hoe ze de competenties van medewerkers in de fysieke leeszaal kon versterken. In het kader van het CHARTER-project ontwikkelde zij, samen met collega’s uit vijf andere nationale bibliotheken, een competentieprofiel voor de leeszaalmedewerker van de toekomst. Tijdens deze sessie vertelt ze hoe de focusgroep te werk ging en wat de voornaamste resultaten waren. 
  
Vervolgens gaan we samen aan de slag om een complementair profiel te maken voor een toekomstige ‘digitale medewerker’ in een erfgoedorganisatie. Aan de hand van enkele reflectieoefeningen uit het CHARTER-project maken we samen een takenlijst op en bespreken we welke kennis, kunde en attitudes er in de toekomst nodig zijn voor deze digitale dienstverlening. 

Sprekers: Céline Ben Amar (KBR)

Receptie (16.20 - 17.30 uur)

***

Praktisch

Schrijf snel in, want het aantal plaatsen is beperkt. Opgelet, professionele erfgoedwerkers hebben voorrang bij de inschrijvingen. 

Het Groot Onderhoud is voor het eerst betalend. Om dezelfde kwaliteit te kunnen garanderen die we u al jaren bieden, moeten we – na twaalf voorgaande gratis edities – een bescheiden tussenkomst in de kosten aanrekenen. Hebt u specifieke wensen of noden m.b.t. de toegankelijkheid of de lunch? Laat het ons dan zeker weten aan Birgit (birgit.geudens@faro.be).

We voorzien zowel ’s morgens als ’s avonds bussen tussen het station van Hasselt en de locatie.

U bent welkom vanaf 9.30 uur. We gaan om 10.00 uur van start en het einde van de dag is voorzien rond 17.30 uur.

U ontvangt een paar dagen voor het evenement een e-mail met alle praktische informatie. Meer info over het Groot Onderhoud – het jaarlijkse netwerkmoment van de cultureel-erfgoedsector – vindt u op www.hetgrootonderhoud.be. Op deze pagina vindt u ook alle tekst-, foto- en filmverslagen van de twaalf voorgaande edities. 

Er worden foto’s genomen. Indien u niet (herkenbaar) wil gefotografeerd worden, laat u ons dit best vooraf weten.