Tien hedendaagse stripmakers uit Nederland, Duitsland en België, met verschillende achtergronden en leeftijden, brachten vanuit hun eigen perspectief een verhaal in de context van drie voormalige naziconcentratiekampen: Neuengamme in Duitsland, de Dossinkazerne in Mechelen en Kamp Westerbork. De graphic novel Het Onvoorstelbare Verbeeld verscheen zopas in vier talen (Duits, Engels, Frans en Nederlands). 

Reizende expo

De tien stripverhalen vormen het hart van de tentoonstelling. Fragmenten hieruit worden van context voorzien door historische voorwerpen, bijzondere (audiovisuele) fragmenten van zowel experts als ooggetuigen, informatie over het maakproces en de motivatie van de tekenaars. Zowel de strip als de expo Het Onvoorstelbare Verbeeld zijn het resultaat van een samenwerking tussen het Herinneringscentrum Kamp Westerbork en Museum Kazerne Dossin, Gedenkstätte Neuengamme, NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies en uitgeverij Scratch Books.

De tentoonstelling is tot 1 september te zien in Herinneringscentrum Kamp Westerbork, en reist daarna door naar Kazerne Dossin in Mechelen en vervolgens naar Neuengamme. De graphic novel Het Onvoorstelbare Verbeeld is vanaf eind deze maand overal verkrijgbaar.

Afbeeldingen: (boven) illustratie uit Hofnar, het verhaal van Jennifer Daniel; (onder) illustratie uit Kitja, het verhaal van Jeroen Janssen & Arezoo Moradi © de auteurs en Scratch Books

En ook nog:

• financiering, mecenaat en beleid,
• het werk van een of meerdere recensenten,
• het productieproces, bijvoorbeeld over:
  • keuzes op het vlak van publicatieforum (krant, tijdschrift, album, digitaal), 
  • formaat (afmetingen),
  • afwerking (slappe kaft vs. harde rug),
  • druktechnieken,
  • distributie.
• de perceptie van strips (en de plaats ervan binnen het literaire veld),
• wedstrijden, onderscheidingen,
• strips en auteurs in tentoonstellingen (en bij uitbreiding: in archieven, erfgoedbibliotheken en musea),
• stripauteurs en privéverzamelaars,
• de rol van uitgevers doorheen de tijden.

Enzovoort, enzoverder.

Doe een voorstel!

Heeft u een geweldig idee? Bezorg dan uw voorstel(len) van een (niet eerder gepubliceerde) bijdrage tegen uiterlijk 15 juni aan Zacht Lawijd. Die beschrijving houdt u het best beknopt: maximum ½ A4 volstaat.

De kernredactie, Jan Robert (oud-werknemer van het Letterenhuis), Jos van Waterschoot (Allard Pierson Museum, Amsterdam) en Roel Daenen (FARO / Stripgids), wikt en beschikt vervolgens.

Wordt uw voorstel geselecteerd? De deadline voor uw kopij (van ca. 4.000 woorden, inclusief voetnoten) en acht à tien rechtenvrije afbeeldingen) is 15 september 2024. Er is een bescheiden vergoeding voorzien.

Illustraties: Suske, Wiske en Lambik voor een schilderij van Breugel, in: Het Spaanse Spook © Standaard Uitgeverij / Nero, Marc Sleen © Standaard Uitgeverij

Ensorjaar

In 2024 is het 75 jaar geleden dat James Ensor overleed. Het Ensorjaar brengt zowel in Oostende als Antwerpen een eerbetoon aan de Belgische grootmeester − vernieuwer, gamechanger, inspirator en ... complexe persoonlijkheid. In december 2023 startte het Ensorjaar in zijn geboortestad Oostende met een breed stadsfestival dat het ware gelaat van 'de man achter de maskers' laat zien. In september 2024 neemt Antwerpen, de stad met de grootste Ensorcollectie ter wereld, de fakkel over met vier expo's.

Onze James maakt deel uit van Ensor 2024, ter ere van het 75-jarig overlijden van kunstenaar James Ensor. Met de steun van Stad Oostende en de Vlaamse overheid. En voor wie niet genoeg kan krijgen van Ensor: nog bij Lannoo verschijnt binnenkort ook James Ensor, Maestro.

Afbeeldingen: Onze James. De vrouwen van James Ensor © Jan Bultheel - Lannoo

De voorbije jaren zijn er volgens onze gesprekspartners steeds meer Deense musea die gebruikmaken van strips en illustraties. Als een laagdrempelige en aantrekkelijke manier om verhalen te vertellen, maar ook om kennis over te dragen. En, tot slot, ook om bezoekers te betrekken en in de verhalen te ‘trekken’. Over de troeven moeten ze niet lang nadenken:

Strips hebben het vermogen om complexe verhalen en historische gebeurtenissen op een toegankelijke en begrijpelijke manier te presenteren. Bovendien kunnen ook scènes worden verbeeld waarvan (nog) geen beeldmateriaal bestaat (of waarvan het beeldmateriaal is verloren gegaan, of moeilijk te interpreteren is): ideaal om pakweg een vikingdorp tot leven te wekken of een belangwekkende gebeurtenis. Door elementen als kleurgebruik, het opvoeren van personages waartoe bezoekers (kijkers en lezers) zich kunnen verhouden, dynamische composities en decoupages, enzovoort. Ook kinderen en mensen met een lage(re) leesvaardigheid kunnen worden aangesproken door strips en illustraties. Een mooi voorbeeld komt van het Arbejdermuseet (Arbeidersmuseum) in Kopenhagen, dat strips en illustraties gebruikt om de geschiedenis van de Deense arbeidersbeweging en het dagelijks leven van arbeiders te tonen.

Actieve rol voor de bezoeker

En het blijft overigens niet bij passief toekijken. Zo maken een waaier van digitale toepassingen hun opwachting in de Deense musea. We vermelden hier met name interactieve panelen, digitale stripverhalen maar ook augmented reality-toepassingen. Zo worden bezoekers in het ARoS Aarhus Kunstmuseum uitgenodigd om door geanimeerde werelden te navigeren. Die werelden worden opgeroepen met illustraties (die uiteraard niet (geheel) gefantaseerd zijn, maar integendeel gebaseerd zijn op (kunst)historisch en archeologisch onderzoek).

Klassieker: educatie

En uiteraard wordt ook het educatieve potentieel van strips en illustraties aangestipt. Historische, culturele en wetenschappelijke onderwerpen kunnen via beeldverhalen of tekeningen op een levendige manier ‘uitgelegd’ worden. Denemarken blijkt een rijke traditie te hebben op het vlak van de integratie van educatieve strips in musea. Daarvan is het Nationalmuseet in Kopenhagen een goed voorbeeld. Daar worden archeologische en historische feiten toegankelijk en ‘zichtbaar’ gemaakt met zorgzaam vervaardigde stripverhalen die de tentoonstellingen vergezellen. Vaak wordt daarbij ook de ‘menselijke kant’ van de geschiedenis belicht, door personages op te voeren – al is het op papier – die van vlees en bloed zijn, en gelaagde figuren zijn met (herkenbare) emoties.

Stripmuseum, archief en erfgoedbibliotheek

Daarnaast is er ook een echt ‘stripmuseum’, zijnde het Storm P. Museet. Dat museum in Frederiksberg – een deel van Kopenhagen – is gewijd aan de Deense cartoonist Robert Storm Petersen (1882-1949), een van de meest iconische Deense cartoonisten en illustratoren.

En nog vermeldenswaardig is Det Kongelige Bibliotek (de Koninklijke Bibliotheek) in Kopenhagen, die een uitgebreide collectie strips en illustraties heeft. In haar publieksactiviteiten worden strips en illustraties geregeld gebruikt. Denemarken heeft ook zowaar een eigen archief, het Dansk Tegneserie Arkiv (Deens Striparchief). Dat verzamelt en beheert stripboeken, krantenstrips en grafische literatuur.

We hopen op een volgende editie van Comics @ the Museum een delegatie uit Denemarken te mogen verwelkomen!

Afbeeldingen: Tilbage til nature (terug naar de natuur), door Robert Storm Petersen, By Robert Storm Petersen - immediate source, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=85783463. Midden: © Nationalmuseet, Sune – het Baekke Monument
 

Het werk- en leerbezoek aan Kopenhagen werd gefinancierd met middelen van Erasmus+, het programma van de Europese Commissie. Om de cultureel-erfgoedsector goed te kunnen ondersteunen zijn we immers altijd op zoek naar voorbeelden en methodieken m.b.t. participatie, educatie en specifieke cultureel-erfgoedpraktijken. Om dat denkproces te versterken, laten we ons graag inspireren door goede voorbeelden en boeiende gesprekspartners in het buitenland.

Vanistendaels diepmenselijke en aangrijpende graphic novels als De Maagd en de Neger en Toen David zijn stem verloor zijn wereldwijd vertaald. De bekroonde kinderboekenreeks Rosie en Moussa, die ze samen met Michael de Cock maakte, werd verfilmd door Dorothée Van Den Berghe. Haar vorige boek, het prachtige, poëtische De Walvisbibliotheek dat ze samen met scenarioschrijver Zidrou maakte werd in 2021 bekroond met de Willy Vandersteenprijs, de prijs voor het beste Nederlandstalige album van het jaar.

En recent werd Judith Vanistendael bekroond met de Bronzen Adhemar, de belangrijkste stripprijs van Vlaanderen. Naar aanleiding daarvan opent het Cultuurhuis de Warande in Turnhout op 8 november een overzichtstentoonstelling met het werk van Vanistendael.

Atan van Kea is uitgegeven door Les Edition du Louvre en Oogachtend en ligt sinds donderdag in de winkel.

Waar is dat feestje?

Altijd feest! Hendrik en Poes vieren Nieuwjaar is een nieuwe Lees-Trip, geïllustreerd door Pieter De Poortere. De Lees-Trip is een uitgave van Nanuq in samenwerking met het Huis van Alijn. In dit stripverhaal voor beginnende lezers staan Hendrik en Poes, de spookjes van het museum, centraal.

Als museum van het dagelijks leven toont het Huis van Alijn hoe mensen kleur geven aan belangrijke momenten in hun leven, bijvoorbeeld door het vieren van een nieuw jaar. In de superdiverse samenleving vieren mensen nieuwjaar op verschillende momenten en uiteenlopende manieren. Elk ritueel is uniek maar de boodschap is voor iedereen heel herkenbaar: we wensen elkaar geluk en voorspoed. We komen samen en vieren feest! Via deze strip maken kinderen op een plezante manier kennis met allerlei boeiende feesten.

Pieter De Poortere debuteerde in 2001 met het woordloze Boerke, dat meteen de prijs ontving voor beste Nederlandstalige album van het jaar. Tot nu verschenen er twaalf albums van Boerke, en de serie werd al gepubliceerd in de Nederlandstalige pers (Humo, Knack, Zone 5300) en Franse pers (Fluide Glacial, Le Monde, Ferraille Illustré, L’echo des Savanes). De kruising van de cynische humor en de onschuldige tekenstijl vormen een duidelijk eigen handschrift. Ondertussen groeide Boerke uit tot een tekenfilmfiguur en zal Canvas in 2023 het tweede seizoen van de animatieserie Boerke op het scherm brengen. Pieter De Poortere werd ook door Disney gevraagd om een eigen Mickey Mouse verhaal te tekenen. Dit verhaal kwam in 2019 in de winkels. In 2020 verscheen Lam, een zoekprentenboek i.s.m. het MSK (Gent) over het Lam Gods en in 2022 verscheen Renée, een zoekprentenboek over Brussel.

Feestelijke lancering

De Lees-Trip wordt feestelijk voorgesteld in het Huis van Alijn op zaterdag 29 oktober 2022 om 11.00 uur met een signeersessie van Pieter De Poortere en een optreden van Wim Claeys en de Stemband. De lancering is gratis, iedereen is welkom. Meer info over de feestelijke lancering. 

Cover en uitsnede uit Atan van Kea van Judith Vanistendael © Oogachtend / Cover Altijd Feest © Nanuq

Aanmoedigingsprijs

"En hoe zit het nu met die 5.000 euro?", wil u vast weten?

Welnu, tijdens de conferentie stelde Stripgids-bestuurder Karl van den Broeck een aanmoedingspremie voor, t.w.v. 5.000 euro, die in 2023 aan een stripauteur zal worden uitgereikt. Er is een bijhorend reglement dat u hier kan ophalen. Hiermee wil Stripgids musea, archieven, erfgoedbibliotheken en andere erfgoedorganisaties aanmoedigen om werk te maken van een (eerste) strip. Veel succes!

Tot slot nog dit: u kunt de volledige Fumetti nei musei-collectie bewonderen in de FARO-bibliotheek. Voor de andere museumstrips verwijzen we u graag naar die andere schatkamer, de bibliotheek van het Belgisch Stripcentrum. Of de betere striphandel, natuurlijk.

Foto's: Comics @ the Museum © Daniel Fouss - Belgisch Stripcentrum

“Georgia O'Keeffe en María Herreros vormen een perfecte tandem. De lezer verliest zich in een verhaal dat gewaagde beslissingen en grote angsten, gepassioneerde liefdes en existentiële crises combineert, maar vooral een unieke kijk biedt op het leven en werk van O'Keeffe,” aldus Marta Ruiz del Tree, conservator moderne schilderkunst in het museum en tentoonstellingscurator Georgia O'Keeffe.

Twee Nederlanders in Napels

Een andere strip, Dos holandeses en Nápoles, kwam er naar aanleiding van de grote Caravaggio-tentoonstelling in Thyssen-Bornemisza in 2016. Die belichtte de artistieke erfenis van Michelangelo Merisi da Caravaggio (1571-1610) en schetste een beeld van de ‘receptie’ van zijn werk. En in het bijzonder bij die van zijn bekendste volgelingen in Holland, Vlaanderen en Frankrijk, zoals Dirck van Baburen, Gerard van Honthorst, Hendrick ter Brugghen, David de Haen, Nicolas Régnier, enzovoort.

Stripmaker Álvaro Ortiz, de auteur van Ashes (Astiberri, 2012), Murderabilia (Astiberri, 2014) en Rituals (Astiberri, 2015), werkte zich in in het leven en werk van Caravaggio. In het humoristische Dos holandeses en Nápoles brengt hij het wedervaren van Gerard van Honthorst en Dirck van Baburen tot leven. Dat waren twee van de vele Nederlandse schilders die aan het begin van de 17e eeuw naar Rome trokken en zich er vestigden. Op een dag beslissen beide Nederlanders om naar Napels te reizen om daar naar de altaarstukken van Caravaggio te gaan kijken. Die had hij geschilderd tijdens een verblijf in de stad. Maar het voornemen om de schilderijen te gaan bewonderen is slechts een voorwendsel, want Van Honthorst wil iets heel anders doen in Napels.

Schrijf snel in!

Tijdens de conferentie Comics @ the Museum krijgt u onder meer de ervaring met de inzet van strips van het Museo Nacional Thyssen-Bornemisza te horen. De hamvraag van deze internationale conferentie is: ‘Hoe kunnen strips helpen om een museumbezoek aantrekkelijker en/of inzichtelijker te maken?’ 

U krijgt daarnaast ook getuigenissen uit de eerste hand van het Louvre (Parijs), het Jüdisches Museum (Berlijn) en het Musée de l'Homme (Parijs). Bijzonder is ook het imposante project Fumetti nei Musei, waarbij 51 Italiaanse musea werden 'verstript' door gerenommeerde stripmakers.

Zowel grote als minder grote musea en andere erfgoedorganisaties hebben de voorbije jaren geëxperimenteerd met het wonderlijke medium dat strips is. En morgen misschien ook u?

Ontdek het programma en schrijf vandaag nog in. Vrijdag a.s. sluiten we de inschrijvingen onherroepelijk af.