Categorieën

We kunnen depots volgens functie en werking opdelen in vier categorieën:

1. Gemeenschappelijke erfgoeddepots en (erkende) depots met een receptieve functie

Het depot heeft een zelfstandige werking binnen de organisatie en het behoud en beheer van erfgoed is de hoofdactiviteit. Het depot herbergt collecties van meerdere eigenaars, sites of entiteiten en is aangepast aan hun diverse noden. De collecties worden ofwel in eigendom ofwel in tijdelijke bewaring genomen.

Er zijn enkele subcategorieën:

• Gemeenschappelijke depots, waarin collecties van meerdere musea, archieven, erfgoedbibliotheken van één stad of gemeente gehuisvest zijn.
• Depots met een receptieve functie die cultureel erfgoed uit de regio of rond een bepaald thema bewaren en beheren.
• Erkende onroerenderfgoeddepots, met een receptieve functie voor archeologische ensembles en artefacten en/of onderdelen van beschermd erfgoed uit hun regio. Het Onroerenderfgoeddecreet voorziet in de erkenning en subsidiëring van deze depots. Ze zijn verenigd in het Vlaams Depotnetwerk. Meer info via de links onderaan.
• Depots met een (gedeeltelijke) nood- en transitfunctie voor tijdelijke bewaring ten dienste van de erfgoedsector. Sommige van deze depots worden commercieel uitgebaat.
• Combinaties van voorgaande subcategorieën.

2. Depots voor de eigen collectie van (veelal erkende) erfgoedinstellingen

Behoud en beheer is een van de kernfuncties van de erfgoedinstelling. Opgeleid personeel draagt zorg voor de eigen collectie en beheert (deeltijds) het depot. Het depot is onlosmakelijk verbonden met, en staat in zekere zin ten dienste van de andere basisfuncties, m.n. verwerving, collectiemobiliteit, publieksontsluiting en onderzoek.

• Depots van musea, culturele archieven en erfgoedbibliotheken. In Vlaanderen worden deze instellingen erkend met een kwaliteitslabel (en soms gesubsidieerd) volgens het Cultureelerfgoeddecreet. In Brussel hebben maar twee instellingen dit Vlaamse label aangevraagd, maar hebben verschillende federale, gemeentelijke en privaatrechtelijke instellingen een gelijkwaardige, professionele werking. 
• Depots van publiekrechtelijke archieven.

Soms kunnen deze depots tijdelijk ruimte ter beschikking stellen aan een andere collectiebeherende organisatie, bv. om een calamiteit te beredderen, maar dit is occasioneel en ondergeschikt aan de eigen werking.

3. Depots als ‘nevenactiviteit’ van (veelal niet-erkende) erfgoedorganisaties en gemeentebesturen

De organisatie of gemeente heeft een erfgoedwerking en verzamelt (of verzamelde) en bewaart in dat kader een erfgoedcollectie. Meestal beheren vrijwilligers de collectie. Vaak ontbreekt een ruimte die is aangepast aan haar functie als ‘depot’, hoewel er verbetering merkbaar is dankzij de nodige inzet en advies, begeleiding en vorming. Deze organisaties beheren een grote waaier aan (veelal lokaal) erfgoed dat niet in een collectiebeherende instelling met kwaliteitslabel of in een erkend onroerenderfgoeddepot terecht kan. 

• Heem- en oudheidkundige kringen of amateurverenigingen archeologie met een erfgoedcollectie.
• Musea zonder kwaliteitslabel.
• Sommige gemeentelijke erfgoeddiensten.
• Een IOED of andere erfgoedorganisatie met een niet-erkend onroerenderfgoeddepot.

4. Collectiehoudende organisaties en personen

De organisatie beschouwt het beheer en de ontsluiting van cultureel erfgoed niet als een kerntaak, doel of missie. Nochtans is er door haar werking een collectie objecten vergaard of voortgebracht, die (eerder toevallig) bewaard bleven en na verloop van tijd erfgoedgehalte hebben gekregen. Het zijn getuigen van de geschiedenis van de organisatie en kunnen interessant zijn voor onderzoek, tentoonstellingen en hergebruik.

Hetzelfde geldt voor beoefenaars van bepaalde beroepen of hobby's. 

• Openbare instellingen: kerkfabrieken, scholen, OCMW's, universiteiten en wetenschappelijke instellingen.
• Verenigingen: schuttersgilden, sportclubs, muziek-, jeugd-, dans-, circus- en toneelverenigingen, oudstrijders- en andere militaire verenigingen.
• Ondernemingen en zelfstandigen: kunstenaars, architecten- en ontwerpbureaus, ambachtslieden, vastgoedorganisaties en andere bedrijven.
• Private eigenaars: kloosters, bouwheren/verkavelaars, metaaldetectoristen.

Opgelet:

• Volgens de grondwet zijn archeologische collecties eigendom van de eigenaar van de grond waarin ze gevonden zijn. Die eigenaar heeft volgens het Onroerenderfgoeddecreet ook een zorgplicht voor die collectie. Als hij de collectie overdraagt aan een erkend onroerenderfgoeddepot, wordt hij van zijn zorgplicht ontheven.
• Publiekrechtelijke organisaties en organisaties die in het kader van het Kunstendecreet subsidies ontvangen, worden verondersteld een goed archiefbeheer uit te bouwen.

Deze pagina kwam tot stand met medewerking van Lien Lombaert, Kaat de Langhe en Frank Herman.