Luisterposities 

Hoe je luistert, is bepalend voor het verloop van een gesprek. Je bewust zijn van hoe je luistert − met andere woorden: je bewust zijn van je luisterpositie − kan helpen om een beter gesprek te hebben. 

Je luisterpositie wordt o.m. bepaald door welk soort gesprek je voert, wat er van je verwacht wordt en wat het doel van het gesprek is. We onderscheiden onder meer de volgende posities:

Luisterintenties 

Ook de intentie waarmee je luistert, heeft invloed op hoe het gesprek verloopt: 

• Ik-intentie: wanneer je luistert vanuit de ik-intentie, dan ben je bezig met jezelf. Hoe denk ik hierover? Wat zou ik zeggen? Hoe zou ik mij voelen? Vanuit deze intentie ben je niet bezig met wat de ander denkt, voelt of ervaart, wel met je eigen standpunt of mening. 
• Jij-intentie: luisteren vanuit de jij-intentie is luisteren dat bij het verhaal van de verteller blijft. Vanuit deze positie ben je niet bezig met jouw eigen mening, advies, oplossing of overtuiging. Wel integendeel: je probeert de ander zoveel mogelijk te begrijpen.
• Wij-intentie: in deze metapositie observeer en analyseer je jezelf en je gesprekspartner. Je registreert hoe jij je voelt en de non-verbale communicatie van jouw gesprekspartner. Mogelijk kom je tot de conclusie dat er geen antwoorden worden gegeven op je vragen en dat het gesprek nergens heen gaat. Of je concludeert dat jullie net een heel verbindend gesprek aan het voeren zijn. 

Oefening (10’) 

Voer deze luisteroefening uit in duo. Tijdens de eerste vier minuten vertelt de ene persoon een verhaal. Dit verhaal mag over eender welk onderwerp gaan. De andere persoon luistert actief vanuit de jij-intentie. Na vier minuten worden de rollen omgedraaid: de luisteraar vertelt nu een verhaal, terwijl de ander luistert vanuit dezelfde positie en intentie. Hoe verliep deze oefening? Bespreek in de resterende twee minuten. 

Nog meer weten over hoe je echt kan luisteren? Bekijk dan deze tien tips: 

Hoe stel je goede vragen?

We stellen de hele dag door vragen en daarom denken we dat we er goed in zijn. Maar de ene vraag is de andere niet. Bepaalde vragen openen werelden en doen het gesprek stromen, andere doen net het omgekeerde: ze blokkeren de dialoog. Goede vragen stellen is een kunst. Welke soort vragen zetten het gesprek in beweging? En welk type vragen kunnen we maar beter vermijden? 

Wat is een vraag?

Elke Wiss, praktisch filosoof getraind in de kunst van het vragen stellen, ziet het zo: “Een vraag is een uitnodiging. Een uitnodiging tot nadenken, uitleggen, aanscherpen, verdiepen, informatie verschaffen, onderzoeken, verbinden. Een goede vraag is helder geformuleerd en wordt geboren uit een open, nieuwsgierige houding. Een goede vraag blijft bij (het verhaal van) de ander. Een goede vraag zet het denken in beweging. Een goede vraag leidt tot verheldering, nieuwe inzichten of een nieuw perspectief voor de beantwoorder van die vraag.” (Bron: Elke Wiss, Socrates op sneakers. Filosofische gids voor het stellen van goede vragen, Ambo Anthos, Amsterdam, 2020, p. 31.)

Wat valt zodoende niet onder het begrip ‘vraag’? Meningen of hypotheses, verpakt als vragen ("Vind je ook niet dat Steffi zo kortaf is de laatste tijd?"), verwijten ("Waarom heb je nou weer niet opgeruimd?"), een advies of suggestie ("Maar ben je al bij de dokter geweest?"). 

Eerste hulp bij het formuleren van vragen

Welke vuistregels hanteer je bij het formuleren van vragen? Welke valkuilen vermijd je liever? Je leest het hier: 

Oefening (10’) 

Goede vragen bedenken kost soms tijd. Voer deze oefening in duo uit: 

• Persoon A spreekt, in twee zinnen, een ergernis uit. 
• Persoon B reageert niet en zwijgt gedurende een minuut. Gedurende deze minuut bedenkt persoon B één vraag. Na een minuut stelt hij die vraag aan persoon A. 
• Herhaal de oefening, maar dan in omgekeerde volgorde. 
• Bespreek de impact van de minuut wachttijd: welke impact had deze extra tijd op hoe je je vraag formuleerde? 

Welke soort vragen kan je stellen?

Vragenwaaier, of hoe laat je gesprekken vloeien?

Samen met de deelnemers aan het Lerend netwerk gepolariseerd erfgoed ontwikkelde FARO een vragenwaaier. Deze waaier helpt je om gesprekken over erfgoed te voeren. Je kan de vragen in deze waaier inzetten:

• in mentorgesprekken,
• bij rondleidingen,
• als moderator (in gepolariseerde gesprekken of gesprekken die lijken te polariseren),
• in een les of cursus.

Oefening (20' tot 30')

Bespreek volgende vragen met je team. Wat voor soort vraag is het? Welke boodschap geeft ze? Hoe zou je ze eventueel anders formuleren?  

1. Hoe is je vakantie geweest? 
2. Zouden we niet eerst naar de bakker gaan?  
3. Waarom heb je je kamer niet opgeruimd?  
4. Spreken we vandaag of morgen af?  
5. Hoe is je dit op andere plekken gelukt?  
6. Kan je me daar meer over vertellen?  
7. Maar heb je dat verslag al verstuurd?  
8. Heb je al nagedacht over een relatietherapeut?  
9. Wat zou er mogelijk zijn als je een onbeperkt budget ter beschikking had?  
10. Waar ga je naartoe?