Calamiteitenplan

Calamiteiten komen zelden voor, maar hebben wel een enorme impact op je erfgoed. Verschillende soorten incidenten kunnen uitgroeien tot een calamiteit, bv. door een te trage reactie of wanneer de getroffen maatregelen ontoereikend zijn.

Wat is een calamiteit?

 

Wat is een incident?


Een zeldzame gebeurtenis met een zeer grote impact op de veiligheid van mensen, collectie en gebouw. Denk aan een brand, een overstroming, een aanslag...

Een occasionele gebeurtenis met mogelijks een gemiddelde tot grote impact op mensen, collectie en/of gebouw. Zoals een waterlek, een hevige storm, een stroomstoring, een ongeluk tijdens transport, rookontwikkeling...

Waarom een calamiteitenplan?

Het calamiteitenplan vormt een middel om je voor te bereiden op noodsituaties en helpt je om zo goed mogelijk te reageren op een incident of calamiteit waardoor schade wordt beperkt.

  • Het bevat een risicoanalyse en een incidentenlijst;
  • het beschrijft welke maatregelen je neemt ter preventie van incidenten;
  • het legt procedures, taken en verantwoordelijkheden vast;
  • het bevat contact- en materiaallijsten en grondplannen;
  • het biedt heldere instructies om snel te reageren op een incident;
  • het bevat afspraken voor het herzien en inoefenen van het plan.
De Emergency Response & Salvage app van het American Institute for Conservation (AIC), de Foundation for Advancement in Conservation (FAIC) en het National Center for Preservation Technology and Training

Elke instelling die toegankelijk is voor het publiek is wettelijk verplicht om een noodplan te hebben dat de veiligheid van zowel de bezoekers als het eigen personeel garandeert in geval van brand. Het is aan te bevelen om in zo'n noodplan ook de veiligheid van zowel gebouw als collectie mee op te nemen. In het geval van een grote calamiteit verkeren namelijk zowel de aanwezige mensen, de collectiestukken als het gebouw in gevaar.

Je hoort of leest soms over de termen collectiehulpverlening (CHV) en bedrijfshulpverlening (BHV). Deze begrippen zijn gebruikelijk in Nederland en vinden ook steeds meer ingang in Vlaanderen. Wat is het verschil? Bedrijfshulpverlening focust op de veiligheid van de mensen, de eerste reactie op brand en eerste hulp bij ongevallen. Collectiehulpverlening omvat alle acties die je neemt om de collectie veilig te stellen, nadat de mens in veiligheid is gebracht en het gebouw door de hulpdiensten werd vrijgegeven.

Preventieve conservering

Een calamiteitenplan op maat van het erfgoed in je eigen erfgoedinstelling uitwerken en actueel houden is een hele klus. Maar zo'n plan bereidt jou gelukkig niet alleen voor op noodsituaties: het vormt ook een belangrijke, integrale vorm van preventieve conservering. Een calamiteit kan je niet voorkomen. Maar je kan je er wel zo goed mogelijk op voorbereiden, zodat de schade beperkt blijft. Zoiets is een voortdurend proces.

  • Een risicoanalyse vormt de basis voor de uitbouw van een calamiteitenplan op maat. Je kan dit ruim opvatten, zodat je een overzicht krijgt van alle niet-alledaagse risico's voor het erfgoed.
  • Als je incidenten bijhoudt, krijg je een beter zicht op de zwakke plekken in je organisatie en wordt na verloop van tijd duidelijk wat de grootste risico's binnen jouw instelling zijn.
  • Besteed voldoende aandacht aan de risico's specifiek verbonden aan je locatie. Verleen voorrang aan het tijdig wegwerken daarvan en wacht niet af tot zich uiteindelijk een calamiteit voordoet.

Zo geef je ook de preventieve conservering in je instelling stap voor stap vorm, helemaal op maat van zowel het gebouw als de organisatie. Lees meer in het hoofdstuk 'De tien schadefactoren en geïntegreerd risicobeheer'.