Hoe actualiseren we de huidige museumdefinitie gehanteerd door de International Council of Museums, zodat die aansluit bij de tijdsgeest en de ontwikkelingen in de internationale museumwereld? Dat was de vraag waar we mee kampten op het laatste ICOFOM-congres en waarvan u de resultaten kan nalezen in deze publicatie.

De huidige museumdefinitie:

"A museum is a non-profit, permanent institution in the service of society and its development, open to the public, which acquires, conserves, researches, communicates and exhibits the tangible and intangible heritage of humanity and its environment for the purposes of education, study and enjoyment."

Opvallend was alvast dat de huidige definitie als veel te statisch wordt ervaren. Hoewel er in de definitie een duidelijke relatie wordt gelegd tussen het museum en de rollen die het zou moeten opnemen in de samenleving, is de realiteit vaak anders. Musea blijven nog te vaak in zichzelf gekeerd, werkend in een hoofdzakelijk kunsthistorisch en historisch waardekader. De vraag die we (steeds opnieuw) moeten stellen, is of dit een duurzame aanpak is? Zal dit volstaan om musea en hun collecties op lange termijn relevant te houden? Het antwoord is eenvoudig: nee. Dat is daarvoor geen uitsluitend persoonlijke opinie: het is een visie die breed gedragen wordt.

Collecties, het hart van het museum

Om relevantie te hebben en te houden, zou het institutionele museale model tot in zijn kern herdacht moeten worden. Collecties vormen het hart van het museum, zoals ook het thema van de NEMO-conferentie luidt, die deze week plaatsvindt. Die collecties hebben vaak een academische, kunsthistorische en historische waarde, die we moeten respecteren en verder ontwikkelen. Het kan niet de bedoeling zijn om dit referentiekader te minimaliseren of zelfs overboord te gooien. Maar er is nood aan een breder waardenpalet waarbij er evenveel aandacht is voor de sociale, educatieve, economische en belevingswaarde van het museum. En die breedte en complexiteit zou dus best in de organisatiestructuur van het museum worden weerspiegeld zodat we van een gedeeld discours naar een gedeelde praktijk kunnen gaan.

Dit brede palet van museale waarden werd trouwens de laatste jaren door de Nederlandse Museumvereniging geformuleerd en gepromoot. NEMO, de Europese associatie van museumverenigingen, heeft het overgenomen en ook in zijn doelstellingen verwerkt. De focus van het jaarlijkse congres van NEMO, dat deze keer in Gent plaatsvindt, ligt op de collectiewaarde.

In zijn keynote ‘The method as message: participation and the value of collections’ zal de Nederlandse Peter van Mensch het in het bijzonder hebben over het belang van participatie en het betrekken van erfgoedgemeenschappen bij het bepalen van de collectiewaarde. Geen collectiewaarde zonder participatie dus. 

Bekijk zeker ook de rest van het programma met bijzondere aandacht voor collectiewaardering, collecties immaterieel cultureel erfgoed en de mogelijkheid om collecties in te zetten bij maatschappelijke en politieke conflictbeheersing. 

NEMO 25th Conference: Open Heart Surgery. The Value of Museum Collections, van 9 tot 12 november 2018 in Gent - STAM en Museum voor Schone Kunsten.