Het voornemen in 2024? Werken aan ons ‘voorouderschap’

2024. Foto: BoliviaInteligente via Unsplash

Bij aanvang van een nieuw jaar blikken we vooruit. Zo gaat dat. Naar jaarlijkse gewoonte zal ik u dan ook een inkijk geven in onze plannen. FARO gaat voor een basishouding van “rustige vastheid” zoals een politicus* ooit stelde. In de razende tijd die de onze is, valt daar veel voor te zeggen. Bij FARO bedoelen we hiermee dat we dienstbaar en trefzeker zullen verdergaan op de weg die we vorig jaar zijn ingeslagen met het beleidsplan. Een stabiele basishouding, die ons toelaat om enkele nieuwe accenten te leggen.

De digitale belofte

Portret van Nostradamus op 62-jarige leeftijd, Louis David, naar César Nostradamus, 1716. Publiek domein via Rijkssstudio

Waarschijnlijk is rustige vastheid de doorwinterde future watcher of toekomstkijker niet gegeven. Die zal net wél die extra stap willen zetten, en zich met de allure van een Nostradamus willen wagen aan allerlei voorspellingen en toekomstscenario’s. Plannen die bol staan van verandering en vernieuwing. Daarbij is vandaag het geloof in het heil van technologie terug van nooit weggeweest. Zo gonst het van de beloftes en mogelijkheden die artificiële intelligentie (AI) het erfgoedwerk zou kunnen brengen. Onderzoek, educatie, erfgoedzorg en beeldvorming worden makkelijker, efficiënter, slimmer, succesvoller en noem maar op. En wordt 2024 dan eindelijk het jaar waarin sociale media en de uitgekiende inzet van algoritmes zorgen voor een gediversifieerder erfgoedpubliek? De digitale sky is the limit!

De optimistische toekomstkijker heeft het moeilijk

Edoch. Zelfs de meest optimistische toekomstkijker kan de donkere kantjes niet negeren. Naast de waaier van beloftes, brengt AI angst en onzekerheid met zich mee. Hoe zal de druk uitdraaien, die op onze analoge breinen wordt gelegd? Wat betekent dit voor het fundamentele cultureel-erfgoedwerk?

Trouwens, ook van de vooruitblik op andere maatschappelijke domeinen wordt een mens niet bepaald vrolijk. Zelfs de meest positief gestemde toekomstkijker heeft bitter weinig (troostende) antwoorden op oorlogen en geopolitieke conflicten; wapengekletter waartoe ook erfgoedwerkers in onze regio zich dienen te verhouden, zeker in de context van polarisering en radicalisering. Hetzelfde geldt voor de klimaat- en energiecrisis en de gevolgen ervan. We moeten ons leren voorbereiden op (grootschalige) calamiteiten als gevolg van hittegolven of overstromingen. Weinig rooskleurig, al is de groeiende aandacht voor een duurzaam energiebeleid positief. Op korte termijn zal de toekomst in ons land – en elders trouwens ook – worden bepaald door de verkiezingen van 2024. Menig politieke toekomstdenker doet hier nu reeds voorafnames over. Niemand die weet wat het wordt. En de impact op het cultuur- en erfgoedbeleid? Daar hebben we pas echt het raden naar.

‘Rustige vastheid’ als basishouding

Samengevat: in 2024 hebben we redenen genoeg om gelaten tot zelfs pessimistisch te zijn (of het alsnog te worden). Maar of dat iets opbrengt? Geef dan toch maar de ‘rustige vastheid’ als basishouding. Zo blijft FARO zich in 2024 over ‘grote maatschappelijke thema’s’ buigen, en blijven we ook nadenken over de impact van technologie, het diversiteitsvraagstuk, het belang van duurzaamheid en de effecten van de klimaatcrisis op het erfgoedwerk. Ook zullen we informeren en sensibiliseren over de impact van oorlog en conflict op het erfgoed en erfgoedwerkers. Het Groot Onderhoud van 30 mei 2024 in Hasselt, met het appellerende thema ‘De toekomst is nu’, wordt alvast een belangrijk moment om deze reflecties met u te maken en te delen.

Voor de cultureel-erfgoedsector is 2024 het begin van een nieuwe beleidsperiode. FARO is benieuwd naar uw plannen. En we kijken ernaar uit om verder samen te werken, en al deze plannen mee te helpen realiseren.

Ook werken we onverdroten verder aan het bewustzijn en de competenties over (ecologische) duurzaamheid en de impact van de klimaatcrisis bij erfgoedorganisaties en erfgoedwerkers rond duurzame erfgoedzorg. We participeren sinds 2023 aan een onderzoeksproject met steun van het Departement Cultuur, Jeugd en Media (DCJM) over (klimaat)rampenbestrijding en erfgoedcalamiteiten, i.s.m. het KIK, Blue Shield en het Agentschap Onroerend Erfgoed.

We stimuleren de internationale netwerking en kennisuitwisseling van de cultureel-erfgoedsector. Dit jaar gaat veel aandacht naar het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. FARO participeert aan verschillende culturele initiatieven die door het Departement CJM worden georganiseerd. I.s.m. NEMO (Network of European Museums Organisations), ICOM Belgium (Vlaanderen en Wallonie-Bruxelles) en het Huis van de Europese Geschiedenis organiseren we een conferentie over musea en AI. We verlenen ook onze medewerking aan iPRES, het internationale congres over digitale duurzame bewaring, in het najaar.

Op basis van de uitgevoerde verkenning rond digitale transformatie stippelen we in 2024 de strategie en de eigen digitale agenda verder uit. Daarbij willen we beter vat krijgen op de digitale uitdagingen voor onze sector, en hoe we hier als organisatie i.s.m. strategische partners kunnen op inspelen.

Erfgoeddag valt op zondag 21 april 2024 en zet het prachtige thema ‘Thuis’ in de schijnwerpers. Met de actie Erfgoedklasbakken halen we opnieuw de banden aan met het onderwijs. We betrekken kinderen en jongeren actief bij Erfgoeddag en we exploreren verder de mogelijkheden van de ErfgoedApp als laagdrempelig instrument om kinderen en jongeren te betrekken.

En zoals we allen weten: een organisatie is maar zo sterk als haar team! FARO zet verder in op de professionele ontwikkeling van haar medewerkers met een jaarlijks opleidingsplan. We rollen het preventie- en welzijnsbeleid van FARO verder uit en implementeren de acties zoals voorzien in het diversiteitsplan. Wat het bestuur van de vzw betreft, lopen zoals voorzien in de statuten eind 2024 de vijfjarige mandaten van de algemene vergadering en het bestuur van FARO vzw af. De algemene vergadering zal een nieuw bestuur en een nieuwe voorzitter benoemen.

Wees een voorouder om naar op te kijken

Cover 'The Good Ancestor', Roman Krznaric

Tot slot nog dit. De kern van het probleem bij het zogenaamde toekomstdenken is dat we het gewoonweg niet kunnen. Niemand heeft een glazen bol. Gevolg is dat we makkelijk blijven hangen in een perspectief van betrekkelijk korte termijn, dat aanleunt tegen een realiteit van het heden. De kracht van cultuur en van erfgoed is dat wij over de grondstoffen beschikken om toekomsten te verzinnen en te verbeelden. Dat maakt het ook tot zo een fijne, krachtige en zelfs levensnoodzakelijke sector om in en voor te werken.

Zolang er mensen en erfgoed zijn, is er zuurstof om een toekomst te construeren.

En waarom draaien we het perspectief van vooruit kijken niet om, zoals filosoof Roman Krznaric doet in The Good Ancestor? Wat als we de klok enkele honderden jaren voortzetten, en ons verbeelden hoe de mensen dan zouden terugkijken naar ons, en naar onze tijd? Wat zouden zij zeggen en vinden? Hoe zou u zelf willen dat de erfgoedwerker van 2224 naar u kijkt, in 2024? Wat voor een soort voorouder zou u zelf willen zijn? Dé toekomst voorspellen kunnen we niet, maar deze oefening lijkt mij wel haalbaar. Ik ben alvast van plan om ze te doen en ben ook wel nieuwsgierig naar de voorouder die u zou willen zijn. Ik hoor het graag!

En oh ja, zoals elk jaar is het hele FARO-team er opnieuw voor u in 2024. Om u met raad en daad bij te staan, van u te leren en samen te werken aan ons ‘gedeeld voorouderschap’! Dank u, en weet: we zijn er voor u.

Olga Van Oost
Algemeen directeur FARO

* Herman Van Rompuy, CD&V-politicus in 2009

Foto's: BoliviaInteligente via Unsplash / Portret van Nostradamus op 62-jarige leeftijd, Louis David, naar César Nostradamus, 1716. Publiek domein via Rijkssstudio / Cover 'The Good Ancestor', Roman Krznaric

Olga Van Oost

10 januari 2024

Cultureel-erfgoedsector