Wat met omstreden standbeelden?
Op sociale media, in kranten en tijdschriften leest u dezer dagen tal van berichten over omstreden standbeelden. De protesten n.a.v. 'Black Lives Matter' bereiken zo ook een breder debat over meer inclusiviteit en evenwaardige vertegenwoordiging van verschillende gemeenschappen en personen in de samenleving.
Het aantal verwijderde standbeelden loopt op:
- In Ekeren werd het standbeeld van Leopold II van zijn sokkel gehaald nadat het werd beklad, overgoten en verbrand. Het beeld werd overgebracht naar het Middelheimmuseum.
- Aan de Universiteit van Mons in Bergen werd een standbeeld van Leopold II verwijderd en in de universitaire collectie opgeslagen.
- De KU Leuven haalde op 10 juni een beeld van dezelfde man weg uit de Universiteitsbibliotheek. In een open brief aan universiteitsrector Luc Sels bepleitten vijftig organisaties en individuen dat de KU Leuven een belangrijke rol te spelen heeft in het veroordelen van koloniale propaganda en het bestrijden van racisme en dat ze plaats moet maken voor debat.
- In Brussel besliste staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed Pascal Smet dat er nood is aan een debat over de toekomst van de standbeelden van Leopold II in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Smet stelt voor een werkgroep aan te stellen.
- In Wilrijk werd dan weer voor camerabewaking gezorgd bij het standbeeld van Pastoor de Deken. Het controversiële standbeeld toont een knielende man van kleur aan de voeten van de scheutist.
- Ook in Oostende zorgt het standbeeld van Leopold II aan de dijk voor veel discussie.
De vragen en antwoorden over de rol van deze standbeelden in de publieke ruimte zijn talrijk. Zo roepen sommigen op om de beelden te verwijderen en ze onder te brengen in musea. Anderen denken dat ze een rol kunnen spelen in de openbare ruimte waar ze ook interventies kunnen ondergaan. Voor velen van hen is een verklarend tekstbordje met een korte contextbeschrijving immers niet genoeg. Standbeelden al dan niet verwijderen biedt geen oplossing voor de structurele ongelijkheden in de samenleving, zo klinkt het.
"Coen is niet standbeeldwaardig!"
Het Westfries Museum vertelt: "De aanklacht luidde: Coen is niet standbeeldwaardig. Er kwamen getuigen aan het woord die voor en tegen de aanklacht pleitten en ook zijn er ‘bewijstukken’: heel veel bijzondere voorwerpen, beeld- en geluidsfragmenten die de aanklacht ondersteunden of weerlegden. De bezoeker kreeg de rol van jurylid, die na het aanhoren van de getuigen en het bekijken van al het bewijs om een oordeel werd gevraagd. Met deze creatieve opzet wilde het museum laten zien hoe verschillend er in de loop der tijd over Jan Pieterszoon Coen is gedacht. Alle inhoud werd getoond in een tentoonstelling."
Gelijk met de tentoonstelling verscheen een nieuwe loot aan de tak van de ‘personal magazines’: de COEN! Een eenmalig, fraai vormgegeven glossy waarin alles draaide om Jan Pieterszoon Coen. Met historische verhalen (het ongelukkige huwelijk van Coen), verrassende invalshoeken, alles over de geschiedenis van het standbeeld op de Roode Steen, boeiende interviews, columns, kunst en heel veel mooie afbeeldingen.
Met het project wilde het museum Jan Pieterszoon Coen wat meer kleur op de bleke wangen geven, ruimte bieden aan uiteenlopende visies en meningen op zijn persoon en zo laten zien dat er meer nuances mogelijk zijn dan een simpel ‘held’ of ‘schurk’.
Het hele project kunt u nabeleven via het filmpje 'The COEN case':
Vandaag wordt het standbeeld opnieuw in vraag gesteld. Net als in vele andere landen laait ook in Nederland de discussie weer op of zulke standbeelden nog een plek hebben of niet, en of ze niet beter zouden verhuizen naar een museumtuin.
Standbeelden zullen ongetwijfeld nog meer het onderspit delven. Wat met de gevallen exemplaren moet gebeuren, of met degene die nog op hun sokkel rusten, is één vraag. De andere belangrijke vraag is welke antwoorden gegeven kunnen worden op de nood aan meer structurele verandering. FARO onderzoekt samen met u wat deze antwoorden kunnen zijn.
Kolonisatie in de eindtermen
Recent werd ook een voorstel overgemaakt aan de Vlaamse Regering om de kolonisatie in de eindtermen van het secundair onderwijs te integreren. In de ontwerptekst voor geschiedenis worden sleutelbegrippen zoals imperialisme, (neo)kolonisatie en dekolonisatie vermeld. De Vlaamse Regering en het Vlaams Parlement moeten hierover nog stemmen.
Zit u met vragen omtrent wat er nu gebeurt, en wat u als erfgoedorganisatie zou kunnen doen? Neem dan zeker contact op met FARO.
Foto's:
- Standbeeld van Leopold II. Dennis Jarvis via Flickr, CC BY-SA 2.0.
- Jan Pieterszoon Coen. GerardM at Dutch Wikipedia via Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0.
