Startdag Erfgoedklasbakken: een terugblik

Op 10 november verkende een team Erfgoedklasbakken allerlei manieren om hun klasavontuur te verrijken. De nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelen, (erfgoed)objecten meenemen naar de klas en er iets mee doen, uw activiteit helder en wervend omschrijven ... deze startdag bezorgde ons veel inspiratie. Hebt u dit moment gemist en pikt u graag nog wat tips mee om uit te proberen tijdens de Erfgoedweken 2024? Of frist u uw geheugen graag nog even op? Lees dan zeker verder.

Wat kunnen erfgoedwerkers leren van een filosoof?

Inge Duytschaever gaf het startsein voor deze dag. Inge is filosofe, docente aan de lerarenopleiding van Odisee en Howest en kersvers publieksmedewerker bij FelixArt.

Verwondering creëren met filosofe Inge Duytschaever © Inge Duytschaever

In de opeenvolging van lesuren en taken in een klassiek schoolsysteem zien leerlingen (en leerkrachten) soms door het bos de bomen niet meer. Dat zorgt er wel eens voor dat ze als vanzelf in een eerder passieve rol vallen. Als u als Erfgoedklasbak op bezoek komt, is het dan ook cruciaal om ze van bij de start nieuwsgierig te maken. Maar hoe roept u die verwondering op? Hoe zorgt u ervoor dat ze meteen in de weer zijn (met materialen)?

Een klas is natuurlijk geen museum ... maar u kunt de sfeer wel oproepen. Dat vraagt wat zorg, tijd en liefde maar rendeert wel. Enkele voorbeelden om leerlingen te prikkelen:

Hang op voorhand citaten of afbeeldingen aan een waslijn en laat de leerlingen bij het binnenkomen er al eens langs lopen.
Verander de klassieke tafelopstelling en zet de leerlingen in een kring.
Etaleer reproducties van collectiestukken op een centrale tafel.
Zet een geluidsfragment op bij het begin van de les.

Zo voelen leerlingen meteen zodra ze het klaslokaal betreden dat iemand tijd en zorg stak in deze ontmoeting ... en daar zijn ze niet ongevoelig voor.

U kunt nog meer experimenteren aan de hand van de instructiefiches die Inge in deze sessie uitdeelde. Via deze fiches en een reeks voorwerpen dachten we samen na over enkele erfgoedpraktijken. En we ondervonden het aan den lijve: meteen was iedereen in de weer met speelgoed naar waarde in te schatten, foto’s te rangschikken of mysterieuze voorwerpen te onderzoeken door ze te betasten en te besnuffelen. De fiches bieden ook enkele filosofische vragen aan die ervoor zorgen dat u op een andere manier in interactie kunt gaan met de leerlingen. Op deze vragen is er geen juist of fout antwoord, maar leerlingen worden toch uitgedaagd om hun denkkaders te verruimen.

De kracht van object learning

Object learning zorgt er al snel voor dat leerlingen zich meer betrokken voelen bij uw erfgoedverhaal en daar speelde ook Lisa Bracke van Erfgoedcel Brugge op in. Ze deelde veel praktische tips en ervaringen die ze opdeed in het werken met erfgoedkoffers.

Focus lag hier sterk op de tactiliteit als meerwaarde. U kunt natuurlijk heel wat tonen met foto’s (bv. in een PowerPoint) maar als leerlingen dingen kunnen vastpakken, dan hebben ze algauw een beter idee van texturen, dimensies en volume. Onderzoek toont aan dat hoe meer zintuigen worden aangesproken, hoe makkelijker iemand informatie kan vasthouden. Dan worden immers meer delen in de hersenen aangesproken.

Net daarom zet Erfgoedcel Brugge sterk in op fysieke erfgoedobjecten bij reminiscentie bij ouderen. Het besef groeide dat deze aanpak even sterk kan werken in een onderwijssetting en zo bereiken deze koffers nu ook jong en oud – vaak ook samen, in een intergenerationele aanpak. De vele concrete voorbeelden van Erfgoedcel Brugge kunnen ongetwijfeld inspirerend werken, zoals de mijmerdozen en de huiselijke hoekjes.

Tip: Erfgoedcel Brugge plaatste enkele uitleenbare items zoals de alaambak ook op Erfgoedwijs, deelsite van Klascement, zodat leerkrachten zelf aan de slag kunnen met deze koffers in de klas.

Erfgoed in kinderhanden? Hoe speelt u op veilig?

Lisa Bracke transformeerde haar digitaal klaslokaal voor haar sessie op de Startdag naar een erfgoedrijke omgeving in het thema van 11 november. © Erfgoedcel Brugge

Wanneer het onmogelijk is om authentieke erfgoedobjecten mee te nemen naar de klas, betekent dat niet dat u met lege handen naar de klas moet trekken. Wat wel kan:

Werk met de grondstoffen van de objecten en laat leerlingen eraan voelen of ruiken. Een brouwer bv. kan niet zijn hele installatie meenemen maar kan wel zorgen voor graan, hop en gist.
Replica’s kunnen ook een meerwaarde zijn, zoals Raakvlak bewees met Vondsten(f)luisteraars, een educatief project waarmee jongeren archeologische vondsten ontdekken. De vondsten zijn hyperrealistische replica’s, ge-3D-print door Maaklab VIVES Hogeschool en vervolgens met zorg geschilderd door Raakvlak.

Erfgoedobject & verwondering in 5 stappen

Gaat u graag aan de slag met objecten, dan kunnen deze stappen, zoals Lisa Bracke ze formuleerde, handig zijn om uit te proberen:

Stap 1: Geef weinig informatie over het object zodat de leerlingen hun verbeelding moeten aanspreken bij het achterhalen van de functie.
Stap 2: Onderzoek het object op een zintuigelijke manier (gebruik hierbij zoveel mogelijk zintuigen!).
Stap 3: Leg linken met de leefwereld van de leerlingen. Zijn er hedendaagse varianten van het object die ze wel zouden herkennen?
Stap 4: Vertrek vanuit de bevindingen van de leerlingen om de functie van het object verder toe te lichten.
Stap 5: Spreek het kritisch denkvermogen van de leerlingen aan. Wat vinden ze van het object? Is het vandaag nog nuttig? Wat zouden ze eraan veranderen?

Naar scholen trekken = muren naar beneden halen

Nadia Verbeeck, hoofd Communicatie en Publiekswerking bij KVS Brussel, vertelde hoe ook zij hun schouwburg verlaten. In de klas onderzoeken ze hoe ze hun ‘ivoren toren’ in vraag kunnen stellen. Zo willen ze nog meer evolueren tot een echt Brussels stadstheater voor alle Brusselaars. Het statige gebouw en de veronderstelling dat theater ‘moeilijk’ en ‘saai’ is bezorgden KVS een imagoprobleem dat niet zo makkelijk te deconstrueren valt. Met slam poets als Lizette Ma Neza willen ze in de klas leerlingen bewust maken van het feit dat iedereen een verhaal te vertellen heeft.

Last but not least: heldere en wervende communicatie

Uw klasbakactiviteit kreeg al vorm en u hebt een idee hoe u het gaat aanpakken? Dan is het tijd voor registratie. Dat doet u best voor 27 november, zo kunt u mee genieten van de communicatie en promotie die we in december opstarten. Elien Doesselaere, communicatiemanager bij FARO, oefende samen met de deelnemers hoe ze voor die registratie een overtuigende tekst kunnen opstellen. De tips die deelnemers daar meekregen, leest u in deze blog.

Vergeet ook niet om voor de start van de Erfgoedweken contact op te nemen met de leerkracht(en). Gaat u op voorhand al eens een bezoekje brengen in de lerarenkamer of belt u simpelweg even? Zo zorgt u ervoor dat u alles goed kan afstemmen voor uw klasbakuurtje. Hebt u een beamer of geluidsinstallatie nodig? Hoe laat wordt u verwacht en waar juist? Maar ook: welke afpsraken maken jullie rond klasmanagement? Dat zijn een aantal voorbeelden van de praktische en didactische vragen die u misschien heeft. FARO stelde samen met Dagelijks Leren een uitvoerige checklist op zodat u zeker niets vergeet. Neem deze lijst op voorhand eens door, markeer wat u zeker wil weten en leg het document bij u wanneer u in gesprek gaat met de leerkracht. Zo mag u er zeker van zijn dat u goed voorbereid bent voor uw schoolavonturen als Erfgoedklasbak! Break a leg!

We horen graag meer over uw wilde plannen!

Hebt u uw activiteit geregistreerd en hoopt u dat ze door zoveel mogelijk scholen wordt opgepikt? Of mogen we uw aanbod ook in de kijker zetten om anderen in de erfgoedsector te inspireren? Breng FARO zeker op de hoogte: zo helpt u ons de parels te vinden die we mee in de kijker zetten. Mail eva.begine@faro.be.

Foto's: Startdag Erfgoedklasbakken 2023 © FARO / Verwondering creëren met filosofe Inge Duytschaever © Inge Duytschaever / Lisa Bracke transformeerde haar digitale klaslokaal voor haar sessie op de startdag naar een erfgoedrijke omgeving in het thema van 11 november © Erfgoedcel Brugge / Mijmerdozen © Erfgoedcel Brugge / Vondsten(f)luisteraars © Raakvlak

eva.begine

23 november 2023

Jeugd