Gerealiseerde doelstellingen van het project 

Hereniging van het oorspronkelijke ensemble

Met dit project herenigt M het oorspronkelijke ensemble, wat een uitzonderlijk gebeuren is. De belangwekkende collectie was honderd jaar lang amper te bezichtigen en nog nooit als één geheel. 

Academisch erfgoed

Een Afrikaanse verzameling is een wel vaker voorkomend bestanddeel in universitaire wetenschappelijke collecties en kunstverzamelingen, hier in België bijvoorbeeld aan de universiteiten van Gent en Luik. Ook in Nederland, Duitsland en Frankrijk zijn er dergelijke verzamelingen bijeengebracht in het kader van onderwijs en onderzoek.

Zo’n verzameling behoort dus onmiskenbaar tot het academisch erfgoed. Naar aanleiding van recent uitgezette beleidslijnen van de K.U.Leuven onder meer via de Commissie Academisch Erfgoed met betrekking tot het beheer en de valorisatie van dergelijke collecties, kwam de aanwezige zeer belangrijke Afrikaanse verzameling aan de K.U.Leuven voor M als eerste in aanmerking voor het ontwikkelen van een studie- en tentoonstellingsproject. In Vlaanderen blijft wetenschappelijk onderzoek in het domein van cultureel erfgoed immers te vaak onderbelicht. M en de K.U.Leuven hebben in dit verband besloten om de handen in elkaar te slaan en zowel patrimonium als onderzoeksresultaten naar een breed publiek te brengen. Wetenschap en techniek zijn immers zeer aanwezig en bepalend in onze samenleving. De groeiende aandacht hiervoor sluit aan bij de interesses van de steeds groter worden groep van hoger opgeleiden. Projecten over die thematiek vormen een aanvulling op projecten die vaak specifiek op de jeugd gericht zijn; zij vinden daar ook meer en meer gehoor.

Academisch erfgoed – zoals bijvoorbeeld deze verzameling etnografica – vereist een eigen aanpak, waarbij de omgang met het erfgoed zelf ook voorwerp wordt van reflexieve processen en van een dynamische bevraging van de manier waarop erfgoed als getuige van het verleden fungeert. De ontsluiting van dit geheel kan daarmee een belangrijke, nieuwe en vrij unieke bijdrage leveren tot het erfgoedlandschap.

Ontsluiting en valorisatie van de objecten

M toont deze unieke verzameling en duidt die voor een breed publiek, met de objecten gesitueerd in hun historische en antropologische context. En vooral wil de tentoonstelling het publiek aanspreken en meevoeren door de esthetiek en de tover van de objecten zelf.

Breed en diep uitgebouwde publiekswerking

Het eindproduct van het project vormt een conceptueel, vormelijk en op vlak van publiekswerking geslaagd geheel dat nauw aansluit bij de visie, identiteit en collecties van M. Binnen de aandachtspunten vanuit die visie staan de profilering van M als een kunsthistorisch museum met veel aandacht voor de esthetiek en de presentatie van objecten en de interactie tussen tijdelijke tentoonstellingen en de eigen collectie met een wervende impact op het laatste, voorop. De publieksomkadering slaat verrassend de brug tussen de Congolese werken en de (middeleeuwse) schone kunstencollectie van M.

Daarnaast is het aanbod van publieksproducten en -activiteiten zeer ruim en gericht op zeer verschillende doelgroepen. 

Effecten en resultaten

Samenwerkingsverband

Het project bracht een intense dialoog en samenwerking tot stand tussen verschillende partners. M en de K.U.Leuven zetten de jarenlange traditie van samenwerkings-verbanden verder en diepen die nog uit. Nu slaan M, de K.U.Leuven en KMMA voor het eerst de handen in elkaar om van Mayombe. Meesters van de Magie een ijzersterk project te maken. Het KMMA, een internationaal gerenommeerde federale wetenschappelijke instelling zorgt als partner voor de waardevolle aanvulling van de collectie via bruiklenen en tevens voor een gedegen wetenschappelijke onderbouw. Naast zijn communicatienetwerk stelt de instelling ook zijn expertise ter beschikking inzake conservering.

Het opnemen van de collecties van de U.C.Louvain past in het beleid van de K.U.Leuven om de relatie met de Waalse zusteruniversiteit ook op het niveau van het cultuurbeleid en erfgoedbeheer te versterken en gezamenlijke projecten te ontwikkelen. Bovendien hopen beide universiteiten in de toekomst herhaaldelijk samen te werken om gesplitste collecties virtueel en tijdelijk ook materieel te herenigen met het oog op studie, valorisatie en ontsluiting. M zou daarbij als uitgelezen platform die samenwerking zichtbaar en publiek kunnen maken.

Wetenschappelijke kennis ontsloten en toegankelijk

De tentoonstelling en de bijbehorende publicatie zijn kanalen om bestaande en nieuwe wetenschappelijke kennis en onderzoeksresultaten publiek kenbaar te maken en er de aandacht op te vestigen. Concreet combineert de publicatie de kennis van beslagen connaisseurs met bijdragen van jonge auteurs die een frisse en eigentijdse visie presenteren. Er is een standaardwerk over de Mayombe gecreëerd. Naar analogie met de tentoonstelling legt dit boek tevens het accent op de fotografie en de valorisatie van de artistieke kwaliteiten van de verzameling.

Zorg voor en opwaardering van een ondergewaardeerd ensemble

De conservering van etnografische voorwerpen is een vak apart. In het kader van dit project vond een survey van de hele collectie plaats die heeft geleid tot conservering en restauratie waar nodig. Een belangrijke en fragiele collectie krijgt zo een duurzame opwaardering. Zoals de conserverings- en restauratiebehandeling van een blijvend belang is, is ook die opwaardering een verworvenheid.

Interactie met M-collectie

Als gastheer verbindt M de tentoonstelling in de mate van het mogelijke met de eigen collectie waarmee de bezoeker dan ook kennismaakt. Dit versterkt de identiteit van M in zijn geheel. De publieksomkadering slaat verrassende bruggen tussen de Congolese werken en de eigen collectie. De aangehaalde thema’s zijn de positie van de kunstenaar en gebruiker, en de functie van het kunstwerk, het object als bemiddelaar, de vera icoon, acculturatie, en ook principes zoals initiatie of voorouderverering. Diversiteit is hier het trefwoord. Twee wereldbeelden ontmoeten elkaar.

Door de opname van die informatie en documentatie in de eigen objectdossiers blijven de nieuwe gegevens en verbanden bewaard. Elk dossier zal bovendien ook digitaal toegankelijk zijn voor het grote publiek via Erfgoed Plus, de erfgoedbank die vanaf mei 2009 on line is gegaan.

Valorisatie van kunstschatten: academisch erfgoed

In weerwil van de oorspronkelijke functie van de collectie als ‘didactisch materiaal’ voor het onderwijs en onderzoek in de Leuvense Handelschool aan het begin van de twintigste eeuw, wordt ze vandaag – ook internationaal – beschouwd als een zeer waardevolle etnografische verzameling omwille van haar kwaliteit, haar authenticiteit en haar ouderdom. Dit project vestigt door het samenwerkingsverband, door een goede wetenschappelijke duiding en door het benadrukken van het hoge artistieke niveau van de tentoongestelde objecten ook de aandacht op andere nog onontdekte of onontsloten didactische collecties van de K.U.Leuven en andere universiteiten.

Nieuwe publieksgroepen aantrekken

De specificiteit van het tentoonstellingsonderwerp en een op diversiteit en interculturaliteit gerichte publieksomkadering bieden de opportuniteit om nieuwe publieksgroepen naar M te trekken. Ze leren M en zijn werking kennen.

Het effect van een divers publiek bestendigt door die gegevens op te nemen in het klantenbestand. Het nieuwe publiek wordt een vaste genodigde en gast bij nieuwe evenementen.

Publiekswerking en doelgroepen

M streeft er voortdurend naar om via een variëteit aan publieksproducten een zo breed mogelijk publiek aan te spreken met aandacht voor specifieke doelgroepen. Interactieve rondleidingen, randevenementen en pedagogische workshops ontsluiten vooreerst de collectie voor een publiek van 3 tot 99 jaar in groepsverband. Andere publieksproducten doen hetzelfde voor de individuele bezoeker.

Naast de activiteiten die specifiek de tentoongestelde objecten belichten, voorziet dit project ook een randprogramma waarin verschillende facetten van de Congolese cultuur aan bod komen. Hiervoor werkt M samen met andere culturele spelers in het Leuvense (bv. Wisper en Artforum). Zo wil M een nieuw en divers publiek aanspreken en met gerichte acties een specifiek lokaal, regionaal of internationaal publiek bereiken. Als stadsmuseum heeft M een regionale voortrekkersrol. Die relatie van M met de stad en de regio vertaalt zich in lokale en regionale publieksacties, vaak in samenwerking met andere culturele lokale en regionale erfgoedinstellingen en instanties zoals de erfgoedcel.

Op internationaal niveau heeft Afrikaanse kunst een vast publiek van liefhebbers en verzamelaars. Door in te pikken op de agenda van internationale evenementen rond ‘primitieve kunst’ in de regio en het uitwerken van een exclusief aanbod wil M ook dit publiek bereiken.

Tot slot wil M met het gevarieerde aanbod inspelen op en een eigen plaats vinden in de verschillende manifestaties die in België plaatsvinden naar aanleiding van de vijftigjarige onafhankelijkheid van Congo. Originaliteit en een positieve totaalervaring zijn hier troef om het publiek over de drempel van het museum te doen stappen.