Poolse inspiratie bij het werken met mensen met uiteenlopende behoeften

Step free entry. Foto: Yomex Owo via Unsplash

Begin oktober trokken FARO-collega’s Alexander en Katrijn naar Krakau voor de slotconferentie van het project Spektrum, een Europees project omtrent autismevriendelijke musea. Collega Katrijn ging in Krakau ook het gesprek aan met het Małopolska Institute of Culture (MIK), een organisatie die in de Małopolska-regio culturele organisaties ondersteunt. Toegankelijkheid bevorderen is er een van de belangrijke drijfveren.

Katarzyna Dzigańska (hoofd cultuurdienst) en Jakub Studziński (specialist toegankelijkheid en cultuureducatie) lichtten de acties toe.

MIK werkt voor de regio Zuid-Polen

Ontmoeting met medewerkers van het MIK © FARO

Het MIK bestrijkt een regio net iets groter dan de oppervlakte van Vlaanderen, maar met de helft minder inwoners. Ongeveer veertig medewerkers ondersteunen de vele cultuurprofessionals én leerkrachten in de regio met trainingen, workshops, seminaries, conferenties, publicaties en publieksevenementen zoals de jaarlijkse Erfgoeddag.

Ook de oorlog in Oekraïne laat zich voelen in dit gebied, dat veel vluchtelingen uit het buurland tijdelijk onderdak biedt. Het instituut nam een van hen in dienst en zet systematisch in op een Oekraïenstalig aanbod voor de vele vluchtelingen.

Een van de laatste verwezenlijkingen van het MIK is een nieuwe publicatie over toegankelijkheid in publieke culturele organisaties.

Poolse wet verplicht toegankelijkheid in culturele organisaties

Sinds 2019 verplicht de Poolse wet publieke culturele instellingen om initiatieven te nemen die de toegankelijkheid voor mensen met speciale behoeften stimuleren. Dit betekent dat toegankelijkheid gegarandeerd moet worden via een universele vormgeving of redelijke aanpassingen, oplossingen voor specifieke behoeften bij activiteiten en het wegnemen en vermijden van drempels. Heel concreet denkt de wet aan toegang voor mensen met een hulphond, digitale toegankelijkheid van websites, het voorzien van gebarentaal en hulpmiddelen ter ondersteuning van slechthorenden zoals inductielussen en FM-systemen.

Grote instellingen maakten hierin al grotere vorderingen dan hun kleinere collega's. Veel organisaties hebben een medewerker in dienst die zich specifiek toelegt op toegankelijkheid. Samen vormen ze een netwerk, zodat ervaringen snel kunnen gedeeld worden. Heel wat kleinere organisaties kunnen echter nog hulp gebruiken. Een reden te meer voor het MIK om hier met verschillende realisaties − zoals de brochure − extra op in te zetten. Het MIK zet nog een stapje verder en kiest voor de term ‘mensen met uiteenlopende behoeften' om de openheid voor iedereen te benadrukken.

The Art of Diversity in Culture Education

Toegankelijkheid en het recht om deel te nemen aan culturele of sociale evenementen klinken mooi, schrijven de auteurs. Maar tegelijk zijn organisaties ook overweldigd, of bang, of missen ze de kennis om ook echt aan de slag te gaan met toegankelijkheid. Is het mogelijk, vragen ze zich af, om workshops te organiseren op een universele manier? Een groep met uiteenlopende behoeften is immers een grote uitdaging voor culturele organisatoren. Want elke deelnemer telt. En dus is de vraag welke instrumenten dan wel ingezet kunnen worden.

De publicatie maakt een pleidooi voor ‘universal design’. Dat is enkel mogelijk wanneer de aanvankelijke angst voor het werken met mensen met verschillende behoeften plaats kan maken voor kennis en hulpmiddelen die toegankelijkheid bevorderen, en absoluut niet duur of ingewikkeld hoeven te zijn.

De publicatie geeft daarom enkele tips:

Wees empathisch en fantasierijk.
Ontmoet mensen met verschillende behoeften.
Ondersteun het team bij hoe ze zich empathisch kunnen inleven.
Wees een woordvoerder voor toegankelijkheid.

Bij de planning van activiteiten denkt het MIK onder andere aan:

Een flexibel scenario
Breng het aanbod op verschillende manieren zodat de kans vergroot dat iedereen iets van gading vindt. De meest inclusieve activiteiten zijn open en vermijden dat de mate van iemands bekwaamheid een hindernis zou zijn. Creativiteit en plezier zijn belangrijker dan precisie en uitvoering.
Doe het samen
Hoe diverser een groep, hoe meer hulp bij het bedenken van een educatief aanbod.
Inschrijven en communicatie
Voorzie bij de inschrijving ook dat deelnemers kunnen aangeven welke ondersteuning ze nodig hebben. Denk bv. aan gebarentolken, live assistentie, hoofdtelefoons, enz.
Geschikte materialen
Denk goed na over geschikte materialen voor de deelnemers: is er audiobeschrijving of ondertiteling mogelijk, kan de materiaalselectie enkel de kern ondersteunen i.p.v. overladen te worden? Wat met audio/visueel, gedrukt materiaal? Welke groottes en contrasten gebruiken voor mensen met een visuele handicap?

Ten slotte geeft de publicatie ook duidelijke informatie over hoe u met een toegankelijkheidsplan kunt starten in uw eigen organisatie. Dat kan door eerst een audit uit te voeren, de organisatie toegankelijk te omschrijven en de workshopruimte inclusief te ontwerpen of aan te passen.

Lees de brochure online.

Het werk- en leerbezoek aan Polen werd gefinancierd met middelen van Erasmus+, het programma van de Europese Commissie. Om de cultureel-erfgoedsector goed te kunnen ondersteunen zijn we immers altijd op zoek naar voorbeelden en methodieken m.b.t. participatie, educatie en specifieke cultureel-erfgoedpraktijken. Om dat denkproces te versterken, laten we ons graag inspireren door goede voorbeelden en boeiende gesprekspartners in het buitenland.

Foto: Yomex Owo via Unsplash

Katrijn Dhamers

16 november 2022

Cultureel-erfgoedsector