Hoe zoeken erfgoedorganisaties met een collectie industrieel erfgoed aansluiting bij een breed publiek? Hoe delen ze hun kennis en expertise op een toegankelijke manier? Via een publieke markt bijvoorbeeld. Meteen een schot in de roos voor het tegelerfgoed uit Hemiksem.

Wie in Vlaanderen op zoek is naar erfgoed in de vorm van siertegels en keramiekpanelen komt vaak terecht in Hemiksem. Om deze vorm van industrieel erfgoed op een publieksvriendelijke manier te delen, experimenteert men daar al enkele jaren met een tegelmarkt. Verschillende activiteiten, gaande van een vorming, een taxatie tot een markt, bedienen zowel inwoners als liefhebbers uit de erfgoedgemeenschap. De formule vindt elk jaar steeds meer aansluiting bij de inwoners en liefhebbers en zorgt voor animo én herkenning van het erfgoed bij het publiek. Binnenkort, op zondag 17 juni, is het opnieuw verzamelen geblazen in Hemiksem.

Expo ’58 en tegels

Expert Mario Baeck, doctor in de kunstgeschiedenis en gespecialiseerd in historische keramische tegels, zorgt net zoals tijdens de vorige edities ook dit jaar voor een lezing. Zeer toepasselijk handelt zijn bijdrage over de herdenking van 60 jaar Expo ‘58. Zo was de bekende firma Gilliot & Cie aanwezig op de wereldtentoonstelling in 1958 in Brussel, maar ook op de internationale tentoonstellingen van Luik in 1905 en Parijs in 1968.

Hoe waardeer je tegelerfgoed?

Hoe doe je ook inwoners aansluiting vinden bij erfgoed dat visueel nog aanwezig is in de gemeente, maar dat vaak nog weinig gekend is? Een eerste aanzet hiertoe is de waardering van zelf meegebrachte tegels door Mario Baeck. Wat is de emotionele en kunsthistorische waarde ervan? Wat is de financiële waarde? En hoe kunnen de bezitters hun persoonlijke erfgoed het best bewaren en restaureren? Charlot De Bisschop, conservator en restaurator van keramiek, deelt haar expertise over de tegels.

De indrukwekkende Pozzo-collectie

Bijzonder is de tentoonstelling van nieuwe collectiestukken in het Gilliot & Roelantsmuseum. Onder de nieuwe stukken zit zo ook de indrukwekkende Pozzo-collectie, voorlopig enkel digitaal te bekijken in afwachting van verdere infrastructuurwerken aan het museum.

Roberto Pozzo, verzamelaar van meer dan 9.000 tegels, schonk zijn collectie aan de Koning Boudewijnstichting om het behoud ervan te verzekeren en de collectie toegankelijk te maken voor het grote publiek. De collectie Pozzo groeide uit tot dé referentieverzameling van Belgische keramiektegels en getuigt als geen ander van de ontwikkeling van de Belgische industriële tegels (1840-1940) en hun Europees belang. In die tijd produceerden zo’n dertig fabrieken  Belgische tegels die ze zelfs tot in Latijns-Amerika uitvoerden. Het belangrijkste productiecentrum was de fabriek Gilliot & Cie in Hemiksem. Niet verwonderlijk dus dat een derde van de collectie Pozzo uit die Hemiksemse fabriek komt.

Naast de vele tegels in verschillende neostijlen en art deco, zitten er in de collectie prachtige voorbeelden van tegels in art nouveau. Eind 19e eeuw hadden tegels, tegelpanelen of bouwkeramiek veel succes in de art-nouveau-architectuur. Maar de stijl raakte al snel uit de mode en heel wat Brusselse huizen werden afgebroken of gerenoveerd, waardoor veel keramiektegels verkocht werden op antiek- en rommelmarkten. Daar vond Roberto Pozzo, die gepassioneerd was door art nouveau, prachtige exemplaren met vaak gestileerd floraal decor. De collectie is boeiend en uitzonderlijk door haar indrukwekkende omvang en door haar diversiteit: heel verschillende formaten, periodes, stijlen, types, technieken en herkomst. De verzameling van zo’n 9.000 stuks weegt alles samen 4 ton. Ze werd nu ondergebracht nabij de plaats waar een groot deel van de collectie gemaakt werd: het Gilliot & Roelants Tegelmuseum in Hemiksem. 

De markt als ontmoeting voor ex-werknemers en liefhebbers

De voorbije jaren investeerden de lokale erfgoedactoren samen met de cultuurdienst ook in een mondelinge geschiedenistraject om ex-werknemers van de fabriek aan het woord te laten. Op 17 juni komen velen onder hen naar de markt, om herinneringen op te halen en om samen met liefhebbers nieuwe banden te smeden.

Zie de affiche in bijlage voor meer informatie of neem contact op met de cultuurdienst van de gemeente Hemiksem: 03 871 98 24 of cultuur@ivebic.be.

Op de foto: Optocht van de fanfare van de firma Gilliot op de terreinen van Expo '58. In dat jaar bestond de firma Gilliot & Cie 60 jaar.