Euroclio-conferentie: meerstemmigheid in geschiedenisonderwijs
Hoe kunnen geschiedenisonderwijs en erfgoed helpen om gevoelens van verbondenheid te creëren in deze complexe tijden? Dat was de centrale vraag op de conferentie (Be)longing: confronting our memories van EuroClio, de Europese vereniging voor geschiedenisleerkrachten. Tijdens de conferentie werd het lidmaatschap van verschillende organisaties goedgekeurd, waaronder dat van FARO. Ook collega’s Eva Begine en Katrijn D'hamers waren aanwezig op de conferentie, die eind april plaatsvond in Sofia (Bulgarije). In dit verslag delen ze hun indrukken.
Hoe kunnen geschiedenisonderwijs en erfgoed verbondenheid versterken?
Wat zijn de factoren die je het gevoel geven ergens bij te horen? Gaat het dan om een plaats, een tijd, een familie, een land, een gemeenschap of een groep vrienden? Deze ogenschijnlijk onschuldige vraag is van cruciaal belang, omdat ze de kern vormt van enkele van de belangrijkste maatschappelijke vragen van vandaag. Internationale conflicten, de macht van dominante groepen, discriminatie, propaganda … allemaal zijn het factoren die een impact hebben op de verbondenheid tussen mensen. En die impact rijkt ver: jongeren die zich niet verbonden voelen met een gemeenschap, voelen zich er ook niet verantwoordelijk voor en gaan geen engagement aan. In tijden van politieke desinteresse en wantrouwen is aandacht voor dit thema dus essentieel. Want, zo zei ook History co:lab het bij de opening van de conferentie: "Democracy thrives on young people being involved. Democracy begins with belonging."
Tijdens de conferentie gingen we dieper in op verschillende vragen:
- Hoe kunnen geschiedenisleerkrachten (en erfgoedorganisaties) een ruimte creëren waar iedereen zich welkom voelt?
- Kan geschiedenisonderwijs doelbewust worden ingezet voor identiteitsvorming? Om verbondenheid te creëren? Of welke gevaren berusten er in het instrumentaliseren van het geschiedenisonderwijs?
- Wat heeft een invloed op wat we ons herinneren en op wat we vergeten? En ook: hoe zit het met het spanningsveld tussen herinneren en geschiedenis? Geschiedenis invullen met herinneringen is gevaarlijk, want dat geheugen heeft de eigenschap te vergeten wat we zelf als onbelangrijk inschatten. Bovendien dreigt het gevaar dat we historische vakinhouden benaderen als een shop waarin je kan selecteren op basis van voorkeuren. Het is net cruciaal om gebeurtenissen en personen in hun context te plaatsen.
Deze conferentie toont het groeiende bewustzijn rond de verantwoordelijkheid van de leerkracht geschiedenis: welke aspecten van het verleden toont de leerkracht en welke niet? Dat vraagt een nieuwe mindset in het onderwijs waarin leerlingen een meer actieve rol toebedeeld krijgen. Welke content is relevant voor het jonge publiek? Niet alleen wat ze leren, maar ook hoe ze erover leren is belangrijk. Daarbij is er aandacht voor de rol van erfgoed, kunst en literatuur om geschiedenis te interpreteren.
Workshops
Ook FARO-collega’s Eva en Katrijn gaven een workshop over meerstemmigheid in het onderwijs door middel van cultureel erfgoed. Daarin was aandacht voor oefeningen die mensen bewust doen worden van vooroordelen, die hen toelaten om meerstemmigheid en de leefwereld van jongeren met elkaar te verbinden, en resoluut te kiezen voor een toekomstige meerstemmige aanpak in het onderwijs.
Enkele Erfgoedklasbakken die tijdens de Erfgoedweken inzetten op maatschappelijke uitdagingen werden uitgelicht als voorbeeld. Zo trok Amsab-ISG naar scholen met archiefmateriaal van de activistische organisatie De Rooie Vlinder. Bedoeling was om leerlingen historisch onderzoek te laten doen naar de emancipatiegeschiedenis van de LGBTI+ beweging in ons land. Roeland Hermans (KADOC-KU Leuven) liet leerlingen dan weer met een historische bril grensoverschrijdend gedrag onderzoeken. Hij werkte met enquêtes die in het interbellum werden verzameld bij schoolverlatende meisjes en jongens die voor het eerst in een fabriek werkten. Beide cases tonen hoe je met historische distantie (en boeiend erfgoedmateriaal) relevante en actuele thema’s bespreekbaar kan maken. Daarnaast toon je zo ook aandacht voor minder gehoorde perspectieven uit het verleden. U hoort hierover meer tijdens sessie 10 van het Groot Onderhoud.
History’s Habits of Mind
Opvallend was dat ook tijdens andere workshops steevast de kaart werd getrokken van meerstemmig bronnenonderzoek. Jessica Ellison, van de Amerikaanse National Council for History Education (NCHE) kaartte ook de uitdagingen en de strijd in Amerika aan om meerstemmig geschiedenisonderwijs een plek te geven in de curricula. Een kaderwerk dat de Raad daarbij gebruikt is de History’s Habits of Mind, tien adviezen in hoe kritisch en meerstemmig met bronnen om te gaan:
- De betekenis van het verleden begrijpen bij het vormgeven van het heden.
- Gebeurtenissen en problemen uit het verleden waarnemen zoals de mensen ze in die tijd beleefd zouden kunnen hebben, met historische empathie in plaats van gerichtheid op het heden.
- Kritisch lezen, om verschillen tussen bewijzen en beweringen te onderscheiden en om nuttige en gepaste vragen over het verleden te stellen.
- Teksten en artefacten ondervragen, vragen stellen over het verleden die een geïnformeerde discussie, een beredeneerd debat en een op bewijzen gebaseerde interpretatie bevorderen.
- Erkennen dat geschiedenis een zich ontwikkelend verhaal is, opgebouwd uit beschikbare bronnen, overtuigende gevolgtrekkingen en veranderende interpretaties.
- De diversiteit van culturen en de verscheidenheid van historische contexten waarderen en elementen van onze gedeelde menselijkheid onderscheiden.
- De impact begrijpen van individuen, groepen en instellingen op lokaal, nationaal en mondiaal niveau, zowel in het bewerkstelligen van verandering als in het verzekeren van continuïteit.
- Beseffen dat alle individuen besluitvormers zijn, maar dat persoonlijke en publieke keuzes vaak beperkt worden door tijd, plaats en omstandigheden.
- Onderhandelen in een complexe, vaak onzekere en ambigue wereld, met aandacht voor de waardering van meerdere perspectieven
- Zich bezighouden met geduldige reflectie en het voortdurend opnieuw onderzoeken van het verleden en het heden.
Onderzoek
Foto's: © FARO
