Erfgoedklasbak in de kijker: archiefstukken van Amsab-ISG brengen meer diversiteit in de les

Uit het archief van De Rooien Vlinder © Amsab-ISG

Leerkrachten kunnen een belangrijke rol spreken in het bespreekbaar maken van seksuele diversiteit. Inzetten op een genderbewust en LGBTI-positief klimaat kan ervoor zorgen dat leerlingen de school meer als een veilige plek ervaren. Maar hoe creëert u zo'n klimaat? En hoe kan de erfgoedsector daarin bijdragen?

Gent European Youth Capital 2024 © Stad Gent

Amsab-ISG onderzoekt het LGBTI-thema meer diepgaand nu Gent de titel European Youth Capital 2024 draagt. Bovendien draagt het archief ook bij aan de Dag van de Nieuwste Geschiedenis, die dit jaar extra aandacht geeft aan hoe leerkrachten de geschiedenis van subalterne groepen in de les een plek kunnen geven. Naast een expo werkt Amsab ook educatieve pakketten uit rond het LGBTI-thema.

Maakt erfgoed een gevoelig verleden meer bespreekbaar in het onderwijs?

Educatieve masterstudent Vital Stichelbaut werkt als Erfgoedklasbak een piloottraject uit tijdens de Erfgoedweken. Zo onderzoekt hij hoe de kloof tussen de erfgoed- en onderwijssector kan gedicht worden. Hij hoopt onderwijsmensen te overtuigen om (meer) in dialoog te gaan met het archief. Zij weten immers perfect welk materiaal goed ontsloten is, en kunnen leerkrachten zo perfect assisteren en de weg wijzen naar originele bronnen. Tijdens de Erfgoedweken geeft Vital al een voorzet door met archiefstukken van de Rooie Vlinder naar klassen te trekken. Zijn klasbakles pas perfect in een les geschiedenis maar kan ook breder ingepast worden in vakken als cultuurwetenschappen, maatschappijleer en PAV.

De Rooie Vlinder

Het archief van deze Belgische socialistische actiegroep voor de bevrijding van homoseksualiteit (1976-1981) levert een boeiende kijk op een onderdeel van de emancipatiegeschiedenis van de LGBTI+ beweging in ons land. Het archief is ‘behapbaar’ en heel goed ontsloten. Het bevat ook heel diverse bronnen, gaande van persoonlijke brieven, over affiches en flyers tot wetsdocumenten en foto’s van protestacties.

Vital zal leerlingen in groepjes elk een ander themadossier voorleggen met als centrale vraag: 'Wat leren deze archiefstukken ons over uitsluiting?' Welke vorm van ongelijkheid herkennen de leerlingen in de case? Zo is er een zaak rond een leerkracht die werd ontslagen nadat ze bekend maakte dat ze lesbisch was. Leerlingen krijgen allerlei bronnen te zien: brieven die naar ministers werden gestuurd, oproepen voor straatprotesten ... Vital koos voor een weloverwogen combinatie van visuele en tekstuele bronnen. Na het groepswerk presenteren de leerlingen hun cases aan elkaar.

Historical distance

Deze historische benadering zorgt voor uitdagingen. Zo schuwt de radicale beweging van de Rooie Vlinder bepaalde terminologie niet die we nu als kwetsend en onaanvaardbaar inschatten. Het is dus noodzakelijk om dat verleden goed te contextualiseren. Toch wil Vital heel bewust kiezen voor die historische benadering, net zoals Erfgoedklasbak Roeland Hermans van KADOC-KU Leuven.

Helpt die meer afstandelijke benadering of loskoppeling van de hedendaagse context om leerlingen er makkelijker over te laten praten? Kan erfgoed op die manier een bijdrage leveren aan lessen over gevoelige geschiedenissen? Eigenlijk is daar nog maar weinig onderzoek naar gedaan en daarom zal Vital zeker ook tijd maken om de leerlingen en leerkrachten te bevragen.

Een schoolbrede aanpak

Amsab-ISG plant als het ware een eerste zaadje dat bijdraagt aan inclusief onderwijs. In één klasbakuurtje leren leerlingen authentieke archiefstukken kennen maar voor een diepgaandere actualisering rond dit onderwerp is er niet voldoende tijd. Daarom moeten er nadien ook meerdere zaadjes geplant worden op schoolbreed niveau. Idealiter onderneemt de school dus ook verdere plannen om hierrond te werken. Vital zoekt graag mee naar een leidraad waarmee de leerkracht achteraf de thematiek verder kan bespreekbaar maken. Er zijn talrijke partners die leerkrachten hierin kunnen ondersteunen zoals çavaria.

Ook Klascement bundelde heel wat verdere lesinspiratie: die vindt u hier. Als erfgoedwerker kan het de moeite lonen om de leerkracht mee op weg te zetten. Suggesties over een vervolgtraject (via eigen of andermans educatief aanbod) zijn dan ook zeker welkom.

Verduurzaam uw lesmateriaal en geef het een plek op Erfgoedwijs

Als Erfgoedklasbak steekt u best wel wat tijd in de voorbereidingen. Uw bronnen, opdrachten en andere boeiende lesmaterialen bereiken daarom best ook zo een groot mogelijk leerkrachtenbestand. Zorg er zo voor dat ze ook zelf aan de slag kunnen met erfgoedrijke materie. U kunt uiteraard uw lespakket op de website plaatsen van uw erfgoedinstelling, maar besef dat leerkrachten daar niet altijd gaan kijken.

Erfgoedwijs is als deelsite van Klascement een sterker platform om de onderwijssector te benaderen. Leerkrachten kunnen hier zelf materialen plaatsen of zoeken naar dat van anderen. Vanuit het perspectief van de leerkracht is dit dus een centrale en inspirerende plek. Dat werkt voor hen makkelijker dan alle websites van erfgoedhuizen afgaan. Extra voordeel: u hebt een zicht op de appreciatie voor uw leermiddelen doordat u kunt zien hoeveel leerkrachten uw aanbod bekijken, downloaden en in een favorietenmap steken. Dat geeft u toch ook weer inzichten om mee aan de slag te gaan.

Meer info over hoe u materiaal kunt opladen, vindt u via deze snelstartgids. Denk eraan om het trefwoord erfgoed toe te kennen en vergeet niet op te slaan: dan komt het materiaal automatisch goed terecht op Erfgoedwijs (reken op een week vooraleer het effectief gepubliceerd is). Toch nog vragen hierbij? Contacteer gerust eva.begine@faro.be om sneller op weg te geraken.

Zoekt u naar ondersteuning als Erfgoedklasbak?

Dan denken FARO en collega-Erfgoedklasbakken graag samen met u na over uw les in een digitaal intervisiemoment op 21 februari 2024. Inschrijven kan gratis via de FARO-kalender.

Iets intensievere didactische ondersteuning gewenst? Volg dan een hele dag een vorming die FARO in samenwerking met Expertisecentrum Onderwijs en Leren (Thomas More) in FOMU organiseert op 27 februari 2024. Inschrijven kan via de FARO-kalender.

Bent u leerkracht?

Ontdek het programma van de Erfgoedweken via Cultuurkuur.be/erfgoedweek of ga zelf aan de slag met erfgoedrijk lesmateriaal dat u kunt vinden op Erfgoedwijs.be. Deze les van Amsab-ISG organiseren in uw school? Contacteer dan vital.stichelbaut@ugent.be om verder afspraken te maken.

Gaan uw leerlingen ook aan de slag met het archief van de Rooien Vlinder? Dan kunt u met deze CNO-vorming te weten komen hoe u deze thematiek verder bespreekbaar kunt maken in uw (multiculturele) klas.

eva.begine

08 februari 2024

Jeugd