Onderliggende projectaanvraag heeft betrekking op de tweede fase van ‘Het Gekwetste Gewest’. In de tweede fase wordt het basisonderzoek van de eerste fase dat plaatsvond in enkele pilootgemeenten verbreed.

Doelstellingen tweede fase en beoogde resultaten

Aangezien deze aanvraag betrekking heeft op de laatste fase van het project, gelden de beoogde resultaten zoals ze werden geformuleerd voor het hele project, cfr. 2.3.

1) Onderzoek, productie en verspreiding van de thematische archievengids met het oog op de ontsluiting van het archiefmateriaal over wederopbouwarchitectuur voor een gedifferentieerd publiek van gebruikers (zie doelgroepen). Deze thematische archievengids zal een uitgebreide en geactualiseerde bibliografie bevatten over de wederopbouw van de Westhoek. Deze thematische gids zal een vermeerdering van het aantal onderzoeken en culturele projecten op basis van archiefmateriaal over de wederopbouw aanwakkeren, wat op zijn beurt het bewustzijn van de culturele waarde van dit collectieve erfgoed zal stimuleren. Het zal ook een instrument zijn tot documentatie van een kwaliteitsvolle omgang met deze architectuur voor lokale functionarissen en architecten.

2) Aftoetsen van het ordeningsschema van de pilootgemeenten aan de situatie van alle gemeenten van de Westhoek in functie van betere zorg (behoud en beheer) en ontsluiting van het archiefmateriaal. Daarbij wordt de implementatie van het ordeningsschema aangemoedigd door vormingssessies en persoonlijke begeleiding van de projectleider met behulp van het Provinciaal Archief.

3) In kaart brengen van relevante privaatrechtelijke archieven in verband met de wederopbouw buiten de pilootgemeenten. Deze projectfase is wezenlijk voor de realisatie van de thematische archievengids. Daarbij worden de resultaten ook geregistreerd in Archiefbank Vlaanderen. In de mate van het mogelijke wil het project goed beheer en ontsluiting voor dit materiaal verzekeren, indien nodig/mogelijk door een overdrachtenpolitiek uit te werken in samenwerking met diverse partners. De initiatiefnemers van het project ‘Het Gekwetst Gewest’ hebben hierbij een sensibiliserende en coördinerende rol maar zijn tot op zekere hoogte afhankelijk van de archiefbeheerder en/of –vormer van het privaatrechtelijk archiefmateriaal waarvoor geen juridische sluitende procedure bestaat.

4) Doorgeven van kennis en ‘best practices’ over goed behoud en beheer van wederopbouwarchieven, zowel voor privaat- als publiekrechtelijk archief door sensibilisatie van de verschillende archiefbeheerders en archiefgebruikers.

2.3. Eindresultaten van het project ‘Gekwetst Gewest’

Kort gesteld zijn er zes duurzame eindresultaten die renderen op lange termijn:

• ontsluiting van wederopbouwarchieven door thematische archievengids
• beter en blijvend goed behoud en beheer van wederopbouwarchieven op lokaal niveau
• ordeningsschema fungeert als duurzaam instrument en inspireert andere projecten voor het beheer van lokale archieven
• groter publiek bewustzijn van de wederopbouwarchieven
• stimulans voor kwalitatieve omgang met wederopbouwarchitectuur
• bestendiging van het lokale en bovenlokale samenwerkingsverband

Om deze lange termijn effecten te bekomen, worden op het einde van het project volgende eindresultaten bereikt:

1. Het project wil als eindresultaat na de twee fasen een integrale thematische archievengids produceren dat een kwalitatieve toegang biedt op de archieven van de wederopbouw in de frontregio. Het overzicht moet aan twee noden beantwoorden. In de eerste plaats moet het de archieven ontsluiten voor onderzoek naar de historische en sociaal–culturele betekenis van de wederopbouw in de frontregio. Daardoor zal de ontsluiting van dit erfgoed worden gestimuleerd voor diverse projecten met een verscheiden doelpubliek. Ten tweede moet de archievengids een handig werkinstrument zijn voor hedendaagse toepassingen op het vlak van architectuur en stedenbouw. Zowel gemeentelijke administraties als architecten moeten er gebruik van kunnen maken wanneer zij documenten zoeken over specifieke gebouwen of ruimtelijke structuren die dateren uit de wederopbouwperiode. Het overzicht zal als hefboom functioneren voor 1) verder architectuur-cultuurhistorisch onderzoek, 2) de verdere ontsluiting en bewaring van de wederopbouwarchieven in de frontstreek, 3) de monumentenzorg en kwalitatieve hedendaagse aanpassing van de wederopbouwarchitectuur en 4) de sensibilisatie van lokale beheerders van privaatrechtelijke architectuurarchieven.

Deze archievengids zal in boekvorm verschijnen. Het boek zal ruim bekend worden gemaakt via een studiedag, persberichten en mailing aan de belanghebbenden (archiefdiensten, stedenbouwkundige diensten en cultuurdiensten van de wederopbouwgemeenten, architecten, stedenbouwkundigen, heemkundige kringen en erfgoedorganisaties, erfgoedcellen, monumentenzorg, restaurateurs, et cetera). Het CVAa zal de gegevens die betrekking hebben op privaatrechtelijke archieven invoeren in Archiefbank Vlaanderen via ODIS.

2. Er wordt een ordeningsschema opgesteld voor de wederopbouwarchieven in de gemeentelijke archiefdiensten. Voor het publiekrechtelijk archief wordt hierbij gebruik gemaakt van de methodologie ontwikkeld binnen de Werkgroep Lokaal Overheidsarchief van de VVBAD. Voor het privaatrechtelijk archief wordt het schema aangeboden dat het CVAa reeds eerder ontwikkelde en publiceerde in Handleiding architectuurarchieven: inventarisatie. Beide schema's zijn cruciale instrumenten om de lokale archiefdiensten te sensibiliseren voor het belang van de wederopbouwarchieven. In een eerste fase van het project (01/11/07-30/09/08) wordt het ordeningsschema voor publiekrechtelijk archief uitgewerkt op basis van de overzichtslijsten voor de pilootgemeenten. In de tweede fase (01/10/08-30/09/09) wordt het getoetst aan de situaties in de andere Westhoekgemeenten, verspreid en de implementatie ervan aangemoedigd.

3. De vorming van lokale erfgoedverantwoordelijken en archiefverantwoordelijken is een derde resultaat dat wordt beoogd. Om tegemoet te komen aan de noden omtrent beheer en inventarisatie van de wederopbouwarchieven wordt in de tweede fase (01/10/08-30/09/09) naast de individuele plaatsbezoeken ook een vormingssessie georganiseerd voor alle archiefverantwoordelijken van de wederopbouwgemeenten waarin diverse aspecten en specialisten aan bod zullen komen. Daarnaast wil het project ook aan de erfgoedverantwoordelijken van de verschillende gemeenten, vrijwilligers, leerkrachten, stadsgidsen en andere initiatiefnemers die begaan zijn met het erfgoed van de wederopbouw in de Westhoek een vormingsessie geven zodat zij gemakkelijk toegang krijgen tot de resultaten van het onderzoek. De archievengids zal hierin o.a. als handleiding kunnen worden. Zo zullen zij het erfgoed kunnen ontsluiten in hun projecten. De samenwerking met CO7 biedt hiervoor de ideale ervaringsdeskundigheid.

4. De resultaten van het project ‘Het Gekwetst Gewest’ worden geïmplementeerd in het omkaderende project naar de wederopbouw. Dit wordt gevisualiseerd in twee concrete resultaten.
   1. De resultaten van het project ‘Het Gekwetst Gewest’ zullen worden ingebracht in een publicatie over de wederopbouwarchitectuur. De publicatie is een samenwerking tussen lokale partners, het VAi, het CVAa en staat onder coördinatie van de Erfgoedcel Ieper en CO₇. Door het onderzoek van ‘Het Gekwetst Gewest’ kunnen documenten, materiaal en pistes worden aangereikt die deze publicatie voor een brede publiek opladen.
   2. Een studiedag over de wederopbouw moet het omkaderende project naar de wederopbouwarchitectuur afsluiten. Op deze dag worden de resultaten van onderliggend project ‘Het Gekwetst Gewest’ gekoppeld aan de resultaten van de ruimere studie over de stedenbouwkundige aanpak en het materiaalgebruik. Daardoor zal op deze studiedag het debat worden gevoerd over de historische en sociaal-culturele betekenis van de wederopbouwarchitectuur én de wijze waarop deze architectuur aan hedendaagse normen kan worden aangepast. Binnen beide aspecten is een goede de ontsluiting van de wederopbouwarchieven als erfgoed een basisvoorwaarde. De studiedag vindt plaats in de tweede fase (01/10/08-30/09/09).

In het project is samenwerking tussen de verschillende partners een meerwaarde. Elke partner brengt zijn deskundigheid en ervaring in en neemt eigen specifieke verantwoordelijkheden op:

• CVAa brengt kennis en expertise over architectuurarchieven in. CVAa heeft specifieke kennis in huis over de bijzondere bewaaromstandigheden die architectuurarchieven vereisen. Daarnaast brengt CVAa ook deskundigheid in over de privaatrechtelijke archieven die niet in een erkende instelling zijn gedeponeerd. Voor de wederopbouw betreft het architectuurarchieven van architecten die zich nog bij de architecten of hun erfgenamen bevinden. Tot slot neemt CVAa de verantwoordelijkheid op zich om de coördinatie tussen de verschillende partners te garanderen. De overheid heeft deze taak specifiek aan CVAa gegeven met betrekking tot architectuurarchieven.
• Het Provinciaal Archief West-Vlaanderen begeleidt het onderzoek inhoudelijk op vlak van inventarisatie, informeert en  begeleidt de lokale archiefverantwoordelijken en stelt hierover kennis en expertise ter beschikking.
• Het Stadsarchief Diksmuide stelt ervaringsdeskundigheid over wederopbouwarchieven ter beschikking. Het Stadsarchief helpt ook bij de begeleiding van de lokale archiefdiensten aangezien de stadsarchivaris van Diksmuide dit netwerk goed kent via ondermeer het West-Vlaams Archievenplatform. Het stadsarchief Diksmuide zorgt tevens voor de inbedding van het project in het Streekoverleg WesthoekArchieven.

• De gebiedsgerichte werking van de Provincie en de dienst cultuur begeleiden het ruimere wederopbouwproject waarvan voorliggend project wederopbouwarchief een onderdeel is. De Provincie stelt ook huisvesting ter beschikking.
• CO7 en de erfgoedcel bieden ondersteuning bij het bereiken van de lokale erfgoedverantwoordelijken zodat de resultaten van het project duurzaam kunnen worden geïmplementeerd in diverse projecten die het erfgoed ontsluiten naar een breed publiek.

De samenwerking heeft de potentie om van blijvende aard te zijn. Wanneer de expertise van de verschillende partners samen wordt ingebracht, worden verschillende doelstellingen gerealiseerd zoals het vertalen van deskundigheid over het architecturale verleden (CVAa) en over archieven als erfgoed (Provinciaal Archief West-Vlaanderen, CVAa en Stadsarchief Diksmuide) naar een breed publiek (CO7, Gebiedsgerichte werking van de Provincie en dienst cultuur). Bovendien neemt het Vlaams Architectuurinstituut (VAi) in nauwe samenwerking met het CVAa een actieve rol op binnen het overkoepelende project naar de wederopbouwarchitectuur in de Westhoek. Via deze dubbele betrokkenheid van het VAi/CVAa bij het onderzoek naar de wederopbouwarchitectuur in de Westhoek, kan de samenwerking duurzaam worden uitgebouwd, zowel naar toekomstige projecten over het architecturale erfgoed in de Westhoek als naar projecten die de kwaliteit van de woonomgeving in de Westhoek beogen te verbeteren. Via het Streekoverleg WesthoekArchieven zal het project ook een structurele opvolging krijgen. Chris Vandewalle stelt zich garant voor een opvolging van het thema wederopbouw in dit streekoverleg na voltooiing van ‘Het Gekwetst Gewest’.