Toegepast onderzoek naar asbest in erfgoedcollecties

Tot op heden ontbreekt het aan een globaal onderzoek naar aanwezigheid van asbesttoepassingen in de cultureel-erfgoedsector (ook bij gespecialiseerde studiebureaus ontbreekt de kennis om te werken rond cultureel erfgoed). Bovendien bestaat er een grote nood aan instrumenten om de aanwezigheid van asbest in erfgoedcollecties vast te stellen (determinatie) en in kaart te brengen (inventarisatie).

In de tweede fase wordt het reeds opgestarte onderzoek uit de eerste fase voortgezet via nieuwe partnerverbanden. Deze nieuwe samenwerkingen houden, nog meer dan in de eerste fase, rekening met de diversiteit aan collectiebeheerders (professioneel en niet-professioneel) en collecties zelf. Dit doorgedreven onderzoek heeft als doel asbesttoepassingen in collecties verder in kaart te brengen om zo te komen tot een representatief inzicht in de problematiek.

Verspreid over tien gesubsidieerde organisaties en twaalf heemkundige kringen zijn er 73 stalen genomen op objecten en zijn er 80 kleefstalen genomen in combinatie met luchtmetingen in exporuimtes en depots. De asbestverdachte en -houdende objecten zijn verwerkt in de speciaal ontworpen beeldendatabank ziterasbestin.be. De deelnemers aan het project hebben een inleiding gekregen over asbest in/en erfgoed.

Beeldenbank asbest

De resultaten van het toegepaste asbestonderzoek zijn beschikbaar voor de erfgoedsector en vormen de inhoudelijke basis voor de asbestbeeldenbank. In de eerste projectfase was het concept van deze beeldenbank reeds gedefinieerd en zijn de gebruikers en de gebruikersscenario’s bepaald.

De website ziterasbestin.be omvat drie aspecten van het asbestproject:

• de asbestdatabank met de asbesthoudende en -verdachte erfgoedobjecten,
• artikels over asbest en tools om asbest in de collectie te beheren,
• projectdata die het asbestproject toelichten.

De database is opgebouwd met de resultaten van het veldonderzoek. Aan de hand van filters (voorwerp, organisatie, eigenschappen van asbest en asbesttoepassingen) kan de bezoeker de beeldenbank raadplegen.

Communicatie en vorming

Er is in dit project heel sterk ingezet op de verspreiding van de onderzoeksresultaten en de opgebouwde kennis, en dit voor verschillende doelgroepen en contexten: 

Breed publiek:

• Interview voor artikel in Het Nieuwsblad: ‘Asbest zit overal, zelfs in de wc-bril’, 14/03/2022
• Uitgave boek Christiane Thys, een biografie van Johan de Vos, uitgegeven door Stoff vzw en ETWIE in kader van het asbestproject
• Persvoorstelling van het boek Christiane Thys in Sint Niklaas, 31/05/2022
• Lezing Project Godetia – gespreksavond rond asbest in Temse, georganiseerd door Op Stoapel vzw, 31/03/2022

Verenigingen:

• Lezing Asbest in erfgoed voor VVIA (Vereniging voor Industriële archeologie), 1/12/2021
• Lezing Asbest in erfgoed voor Histories vzw, 26/03/2022 – afgelast
• Brochure Asbest in jouw erfgoedcollectie, uitgegeven door ETWIE en Histories vzw, 09/2022

Studiebureaus asbest:

• Lezing Asbest in erfgoed voor asbest studiebureau Stonefish, 13/01/2022
• Lezing Asbest in erfgoed voor asbest studiebureau Plan D, 22/03/2022
• Lezing Asbest in erfgoed voor asbest studiebureau Asper, 19/04/2022

Erfgoedsector (ook internationaal)

• Lezing Asbest blootgesteld voor symposium Best Practices door War Heritage Institute, 06/12/2021
• Lezing Beladen erfgoed voor lezingenreeks Zwarte bladzijde bedrijfserfgoed, 05/05/2022
• Lezing Asbest in archieven en documenten voor Collegagroep behoud en beheer van bibliothecair en documentair erfgoed, 22/06/2022
• Artikel in Onderzoeksbalans textiel, sept 2022
• Lezing TICCIH internationaal congres over industriële archeologie, sept 2022
• Lezing Big Stuff conference over industriële archeologie, sept 2022
• Asbestdossier waarvan zestal artikels in faro | tijdschrift over cultureel erfgoed, sept 2022

Internationale contacten:

• Overleg asbestproblematiek letterzetmachines in Duitsland, 28/04/2022
• Bezoek aan en overleg met Asbestmuseum in Rotterdam, 30/05/2022
• Overleg met European Asbestos Forum, 04/08/2022

Richtlijnen en procedures voor de erfgoedsector

De opgebouwde kennis d.m.v. het toegepast onderzoek heeft gezorgd voor een nieuw hoofdstuk in de Erfgoedwijzer, waarin de nodige richtlijnen voor erfgoedwerkers terug te vinden zijn.