Er zijn geen kant-en-klare antwoorden op de vraag hoe immaterieel-erfgoedpraktijken het beste geborgd worden. Er is geen formule die u in elke situatie en op elke praktijk kunt toepassen. Elke praktijk is anders, elke gemeenschap is uniek. Borgen gebeurt daarom altijd op maat van de praktijk en de gemeenschappen. Waar de ene praktijk nood heeft aan documenteren, kan een andere praktijk meer gebaat zijn bij het ontwikkelen van een communicatiecampagne. 

Toch zijn er enkele richtlijnen waarmee u rekening moet houden. Deze richtlijnen liggen aan de grondslag van het denken over immaterieel erfgoed: neem ze in acht wanneer u aan de slag gaat met immaterieel erfgoed.

Immaterieel erfgoed leeft

Door immaterieel erfgoed iedere keer opnieuw in de praktijk te brengen, is het een dynamische vorm van erfgoed. Dat het hierdoor verandert, is niet meer dan normaal. Noties als ‘authentiek’ en ‘origineel’ zijn hier bijgevolg niet van toepassing.

Gemeenschappen, groepen en individuen staan centraal

Gemeenschappen, groepen en individuen erkennen zelf immaterieel erfgoed en zijn verantwoordelijk voor het borgen ervan. Immaterieel erfgoed bestaat bij de gratie van mensen die iets weten en/of iets kunnen en dat erkennen als erfgoed. Gaat u als erfgoedwerker aan de slag met immaterieel erfgoed, dan moet dit altijd gebeuren in volle samenwerking met immaterieel-erfgoedgemeenschappen. 

In de context van de toenemende bezorgdheid over de commercialisering van het immaterieel erfgoed (bijvoorbeeld het commercieel gebruik van gegevens of opnames zonder toestemming) stelde UNESCO twaalf ethische richtlijnen op. Ze zijn bedoeld als aspiratieprincipes voor regeringen, organisaties en individuen die direct of indirect invloed hebben op het immaterieel erfgoed. Ze beogen een ethische benadering van het borgen van immaterieel erfgoed. Achterliggend idee is om zo de levensvatbaarheid ervan te verzekeren.

Doorgeven (= borgen) van immaterieel erfgoed is cruciaal

Bij immaterieel erfgoed komt het proces, in plaats van het object, op de voorgrond te staan. Het is bijvoorbeeld niet het juweel an sich dat het belangrijkste is, wel de kennis, technieken en vaardigheden die bij de totstandkoming ervan komen kijken.

Het is het doorgeven van die kennis, technieken, vaardigheden en gewoonten die de kern uitmaken van immaterieel erfgoed. Zo houden we het levend en kunnen anderen ermee aan de slag. Inspirerende voorbeelden van hoe uw collega-erfgoedwerkers immaterieel-erfgoedgemeenschappen ondersteunen, vindt u hier.

Inspiratie

• In deze projectfiche van ETWIE leest u meer over audiovisueel documenteren als instrument voor het borgen van ambachten en technieken.
• In deze projectfiche van het Jenevermuseum in Hasselt leest u meer over het verzamelen van immaterieel erfgoed.
• In deze projectfiche van Histories, KADOC-KU Leuven en PARCUM leest u meer over het borgen van processie-erfgoed.
• In deze projectfiche van erfgoedorganisaties uit voornamelijk West-Vlaanderen leest u meer over De Molenbrigade. Dit educatief pakket, voor leerlingen van de tweede graad lager onderwijs, brengt de molen tot in de klas en de klas tot bij de molen. 
• In deze projectfiche van Limburgse erfgoedorganisaties leest u meer over het kermisspel Smoutebollen en kermiskoers. Van Zussen tot As over tradities, attracties en verhalen van Limburgse dorpskermissen doorheen de geschiedenis.