Ter realisatie van de eerste doelstelling van de organisatie ‘racisme en discriminatie keren’ werkt KMS in de beleidsperiode 2011-2015 twaalf acties en initiatieven uit. Dit project sluit daarbij aan.

Het project heeft als projecttitel "‘De andere’ anders bekeken. Beeldvorming in de religieuze kunst: een contextuele benadering" en als publiekstitel "De andere verbeeld / verbeeld gevaar". In functie van dit project verkennen we in eerste instantie publieksgerichte religieuze kunst, zoals preekstoelen, beelden, andere religieuze kunstschatten, schilderijen, glasramen en dergelijke. Alle objecten die aan bod komen, zijn daarbij drager van beeldvorming vanwege de christelijke kerk en vanwege andere gemeenschappen over niet-blanke mensen, mensen met een niet-christelijke levensbeschouwing, ongelovigen, andersgelovigen, enz. Deze beeldvorming kan zowel positief als negatief zijn.

Omwille van onze interesse voor de rijkdom van het kunstpatrimonium en de vele manieren waarop een inhoudelijke boodschap over andere gemeenschappen vertolkt werd en wordt, werken we in dit project vooral met representatieve (uitgesproken negatieve en/of uitgesproken positieve) voorbeelden uit Vlaanderen en Brussel.

De voorbeelden zijn gaandeweg samengebracht en geordend in enkele categorieën. KMS distilleerde zo 5 toonaangevende archetypes van ‘de andere’ (de Turk; de protestant/ketter; de Jood; de zwarte; de katholiek). De voorbeelden zullen genuanceerd uitgewerkt worden in de ontsluitingsactiviteiten.

In tweede instantie werken we op creatieve manieren aan ontsluiting (via tentoonstelling, erfgoedroutes maar ook door een interactieve website en educatieve pakketten).

Deze ontsluiting is een project dat sterk gericht is op jeugd. Zo zijn studenten van de lerarenopleidingen van de Hogeschool Universiteit Brussel sterk betrokken en is er ook een nauwe samenwerking met het Vlaams Secretariaat van het Katholieke Onderwijs (o.a. leerplancommissies geschiedenis en esthetica van het VVKSO - Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) en CeMIS (Centrum voor Migratie en Interculturele Studies) naast de inbreng van de overige partners.

In derde instantie wensen we deze analyseoefening rond toonaangevende beeldvormingcasussen ook met andere religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen aan te vatten. Daarbij worden verschillende levensbeschouwelijke gemeenschappen benaderd en uitgenodigd om de houding met betrekking tot de beeldvorming over de eigen en andere gemeenschappen te ontleden. Deze evaluatie kan dan op educatieve manieren binnen de eigen gemeenschappen en bij anderen bespreekbaar gemaakt worden. We laten ons daarbij ondersteunen door o.a. CeMIS (UA), Axcent, El Kalima en indien mogelijk MANA.

Samen met de hierboven vermelde partners en ook met de andere belanghebbende partners zoals het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur (CRKC) en het Documentatie- en Onderzoekscentrum voor Religie, Cultuur en Samenleving (KADOC) bouwen we inzake dit project een brug naar het brede erfgoedveld. Dit realiseerden we reeds door samenwerkingen met o.m. de erfgoedcel Noorderkempen of in de context van activiteiten van verschillende erfgoeddagen. Deze erfgoedgemeenschap van onderzoekers, beheerders en zorgers voor religieus erfgoed willen wij verder een belangrijke rol en verantwoordelijkheid geven. Daarnaast betrekken we in dit project ook graag het bredere publiek. Zo kunnen we een hele erfgoedgemeenschap stimuleren rond dit thema.

KMS vzw, de projecthouder, neemt in dit alles een ondersteunende rol op. De doelstelling is om de lokale partners continu te stimuleren om dit thema ter harte te nemen en mee te werken aan het ontsluiten van materiaal. We stellen daarbij onze expertise opgebouwd doorheen dit project ter beschikking zodat lokale erfgoedactoren ook initiatieven (of nevenactiviteiten) kunnen uitwerken in de lijn/de geest van dit project of deze thematiek.

Het ligt op deze manier in de bedoeling van dit project om - in samenwerking met de verschillende partners uit de erfgoedsector, uit de religieuze en levensbeschouwelijke sector, uit de toeristische sector en uit de academische wereld - te komen tot dit hele gamma aan activiteiten, producten en resultaten.

Dit alles werken we stapsgewijs uit. KMS voert momenteel de tweede fase van het project uit (zie onder) en wenst met dit dossier ook de nodige middelen aan te vragen om de volgende fase van dit ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject aan te vatten.

Concreet:

FASE I (01/04/2012 – 28/02/2013):
• Verder inventarisatiewerk rond tendentieuze religieuze kunst.
• In het kader van de Erfgoeddag 2012 organiseerde KMS twee tentoonstellingen over concrete voorbeelden van 'helden' en hun 'vijanden' met rondleidingen in de Antwerpse kerken Sint-Andries en Sint-Joris.
• Onderzoek i.s.m. HUB (opleiding ‘leerkrachten’ en ‘toegepaste informatica’) over de digitale ontsluiting van religieus erfgoed naar jongeren toe.
• Ontwerp en verspreiding van een folder voor de erfgoedsector (erfgoedcellen, heemkundige kringen, kerken, archieven, enz.) waarin het project kenbaar gemaakt wordt en waarin de mogelijkheid gegeven wordt om suggesties of vragen via de blog in te zenden of om voorbeelden van ‘tendentieuze’ religieuze kunst aan te wijzen.
• Creatie van de blog. De blog fungeert enerzijds als het (voorlopig) visitekaartje van het project en bevat voorbeelden van beeldvorming in religieuze en levensbeschouwelijke kunst, het bevat ook een korte projecttekst en een beknopt historisch overzicht van de beeldvorming van enkele ‘archetypes’ in de religieuze kunst. Anderzijds is de blog een ‘intermediair’ tussen publiek en KMS: vragen, suggesties en opmerkingen kunnen er gepost worden.
• Erfgoedtours: KMS heeft prospectie gedaan in enkele locaties in Vlaanderen/Brussel en heeft verder onderzoek gedaan naar budgetvriendelijke en hedendaagse manieren om erfgoedroutes te ontwikkelen. Twee erfgoedroutes zullen in de loop van de eerste fase van het eerste project worden gerealiseerd: één in Brugge en één in Mechelen.
• Reizende tentoonstelling. De eerste concepten voor de tentoonstelling worden momenteel bedacht. De uitwerking ervan zal starten in maart 2013.
• Literatuurstudie en aanvulling van de bibliografie m.b.t. het beeld van ‘de andere’ in religieuze kunst.
• Reproducties: KMS zal reproducties van relevante voorbeelden verzamelen. Indien goede reproducties bestaan, zal KMS de rechten aanvragen om ze te kunnen gebruiken. Indien er geen goede foto’s/repro's bestaan, zal KMS deze laten maken.
• Aangaan van nieuwe relevante samenwerkingsverbanden

FASE II (01/03/2013– 28/02/2014):
• Realiseren van een mobiele tentoonstelling in het voorjaar van 2013.
• Realiseren van een kortfilmpje ter introductie op het thema. Dit filmpje wordt gebruikt ter introductie op de tentoonstelling en als educatief lesmateriaal (onderdeel van educatief pakket)
• Start communicatie van tentoonstelling in mei/juni 2013.
• Lancering en start reisscenario van tentoonstelling in november 2013 (Magdalenakerk in Brugge).
• Aanwerven, opleiden en coachen van gidsen in september/oktober 2013.
• Realiseren van een projectwebsite.
• Uitwerken van educatieve pakketten voor scholen en particulieren om met de voorbeelden en de (inherente) boodschappen van vroeger en nu aan de slag te gaan om de wederkerige ‘vijandsbeelden’ en andere vormen van beeldvorming bespreekbaar te maken.
• Onderwijs effectief aanspreken om bepaalde thema's te integreren in hun vakken (esthetica, geschiedenis, enz).
• Voorbereidend werk slotpublicatie: bepalen van vorm en inhoud.
• Voorbereidingen voor het realiseren van een erfgoedtour in de Noorderkempen, volgens de methodiek die ontwikkeld werd in de eerste fase van het project.

FASE III (01/03/2014 – 28/02/2015) - CONSOLIDATIE:
• Verdere communicatie over thema en tentoonstelling.
• Verder rondreizende tentoonstelling mogelijk maken.
• Realiseren erfgoedtour in de regio Noorderkempen, volgens de methodiek die ontwikkeld werd in de eerste fase van het project.
• Effectieve stappen ondernemen om het reflectieproces over deze historische en eventueel actuele negatieve/positieve beeldvorming in andere religieuze gemeenschappen en levensbeschouwelijke tradities aan te moedigen. Dit impliceert dat het onderzoek ook een internationale dimensie zal krijgen.
• Concrete dialooginitiatieven opzetten met personen met een migratieverleden die zich hier slachtoffer voelen van beeldvorming, maar die in de landen van herkomst eventueel andere verhoudingen hebben tot bepaalde religieuze en levensbeschouwelijke gemeenschappen of cultuurgroepen.
• Via de gefinaliseerde representatieve staalkaart willen wij ook een aanbod doen aan de beheerders van databanken in het erfgoedveld om - in overeenkomst met hen - deze databanken te voeden met meer concrete zoekcriteria bij kunstobjecten inzake de onderzoeksdomeinen van het project (bij voorbeeld ‘jood’, ‘moslim’, ‘ketterij’…).
• Organiseren van een afsluitende studiedag inzake de bevindingen van het project. Hierbij wordt in eerste instantie gefocust op de kerk en haar verhouding tot diversiteit in religieus, levensbeschouwelijk, cultureel en maatschappelijk perspectief. Het uiteindelijke opzet is daarbij telkens onderliggende denkbeelden te ontdekken en tegelijk ook inzicht te geven in de actuele vormen van levensbeschouwelijke ontmoeting (= core business van KMS). Toch concentreren we ons gaandeweg ook op de invalshoek van andere tradities en gemeenschappen aangaande deze thematiek. Om dat te realiseren worden de bestaande levensbeschouwelijke partners van KMS aangesproken en verder betrokken.
• Realiseren van een slotpublicatie (DVD) die de interpretatiekaders en achtergrond van het gehele project duidelijk kadert voor een breed, geïnteresseerd publiek.
• Stappen in het onderwijs: actief gebruik maken van educatieve pakketten en opname van (sub)thema’s in de leerplannen.
• Een spin-off filmpje over diversiteit.