Vrijdag 17 maart publiceerde De Standaard een opiniebijdrage van mijn hand met als titel ‘Cultuur op de VRT: liefde moet van twee kanten komen’. Verschillende cultuurorganisaties, waaronder OCE en het Overleg Vlaamse Musea, schaarden zich achter de bijdrage. We hernemen hier de integrale tekst van het stuk, mocht u het gemist hebben.

De openbare omroep moet aparte cultuurprogramma’s blijven maken, zegt Roel Daenen. En ‘cultuur’ moet daarbij ruim genoeg ingevuld worden.

Eergisteren verscheen in deze krant de kop ‘Cultuur op Radio 1: minder is alweer meer’ (DS 15 februari) . De aanleiding was het einde van het culturele zondagochtendprogramma Bar du matin op Radio 1. Het moet plaats ruimen voor De Ochtend – de actualiteit met andere woorden. Die houdt ook nooit op. Radio 1 schroefde sinds het einde van Joos in oktober 2013, en de komst van achtereenvolgens Bar du matin en sinds kort ook Culture Club, het cultuuraanbod van tien uur per week naar amper één uur terug. Dat doet wat denken aan het einde van Cobra.be. Dat was het digitale cultuurportaal van de VRT, een rijke schatkamer voor de in cultuur geïnteresseerde surfer. Cobra.be werd opgedoekt omdat het te veel kostte en er te weinig bezoekers waren. Het platform kreeg nooit echt de wind in de zeilen. Een mooi product dat grotendeels onder de korenmaat is gebleven.

Cobra.be startte onder Walter Couvreur, het vorige nethoofd van Radio 3/Klara. Die had destijds grote plannen met cultuur op de VRT. Hij blies het stof van Radio 3 en turnde het met zijn ploeg om tot Klara. Daarnaast ontwikkelde hij verschillende ontmoetingsmomenten tussen de programmamakers van de openbare omroep en de cultuursector, waaronder de CCC (de ‘Cellules Culturelles Combatantes’) en ‘de Salons’, momenten waarop samen gekeken werd naar inhoudelijke synergieën. De participatieve bottom-upweg, zeg maar. Iedereen kon zijn zegje doen, waarna er duizend bloemen konden bloeien. Of dat leidde tot veel resultaten, is maar de vraag.

Maar het gebeurde alleszins. Een grondige analyse maken van het cultuurbeleid van de VRT zou een mooie kluif zijn voor een communicatiewetenschapper. Hoe dan ook, dat is lang geleden.

Mentaliteitsomslag

Sinds de zomer van vorig jaar beschikt de VRT over een cultuurmanager, Chantal Pattyn. Haar kun je er niet van verdenken niet voor de zaak op te komen, maar ze sloeg een wat defensieve toon aan. Afnemende aandacht voor cultuur op de VRT? "Ik kan wiskundig bewijzen dat het omgekeerde waar is." Ongetwijfeld. Een zuurpruim zou dan kunnen zeggen dat je met cijfers en statistiek alles kunt bewijzen. En wie naar deredactie.be onder de tab ‘Kunsten’ – want daartoe wordt ‘cultuur’ verengd – kijkt, kan zich daar best iets bij voorstellen.

Het pleidooi dat de cultuurmanager van de VRT sinds haar aantreden houdt, komt erop neer dat er, in plaats van te investeren in ‘dure programma’s’ – al kun je je daar bij radio wel vragen bij stellen – en platforms die exclusief aan cultuur gewijd zijn, een mentaliteitsomslag nodig is bij de programmamakers. Elk programma op de VRT zou het ook kunnen of moeten hebben voor cultuur. Dit zei Pattyn vorig jaar, naar aanleiding van haar aantreden: "De emancipatie van cultuur kan zich maar voltrekken als je dat domein als vanzelfsprekend ziet. Radio- en televisiemakers schrikken vaak terug voor cultuuronderwerpen. Het moet begrijpelijk, zinvol en relevant zijn. Ligt de kijker of luisteraar er wel van wakker, vragen ze zich af? Het is mijn opdracht om niet alleen de cultuurverslaggevers maar ook de rest van de VRT-programmamakers ervan te overtuigen dat we er prioritair mee moeten omgaan (DS 9 juli 2016)."

A match made in heaven

Daar kan niemand tegen zijn. En uiteraard mag en moet cultuur in al die andere programma’s. Maar laten we wel wezen: er moet ook plaats kunnen zijn voor goed gemaakte cultuurprogramma’s. Als ze goed gemaakt zijn, is er per definitie ook plaats voor allerlei andere maatschappelijk relevante thema’s. Kijk maar naar de thema’s van succesvolle cultuurinitiatieven, zoals het Klarafestival (dat nu loopt) of tentoonstellingen in Kazerne Dossin of Museum Dr. Guislain. Maar onbekend maakt grotendeels onbemind.

We willen daarom de hand uitsteken, en de VRT uitnodigen om echt met de cultuursector in dialoog te treden. Over, bijvoorbeeld, het evoluerende veld van cultuur, kunst en cultureel erfgoed. Denk maar aan spannende archieven, grote en kleine meesters, tentoonstellingen in en buiten musea, immaterieel erfgoed en interessante cultuur van elke dag. Of aan prikkelende amateurkunsten, strips, bruisende jeugdcultuur, duurzaam design en meeslepende cybercultuur. Hoe kan The Arts Club meer een échte Culture Club worden? Dat is zonder enige twijfel a match made in heaven. Maar de liefde moet van twee kanten komen. Pattyn had het in haar interview vorig jaar ook over het feit dat we "meer Jan Muldersen nodig hebben". En over "meer passie en impact genereren". Welnu, laten we samen ploegen opstellen en spelen. Het voorbeeld van de BBC, die een ‘memorandum of understanding’ afsloot met de kunstensector, kan beslist mee inspireren.

Mee ondertekend door:

Patrick Allegaert en Olga Van Oost (Overleg Vlaamse Musea), Grete Cornelis en Martin De Loose (adjunct-directeur en directeur Neos), Jan Boulogne (algemeen adviseur Unizo), Vera Claes (nationaal secretaris zij-kant), Marc Jacobs (directeur FARO), Tom Joos (dienstchef Sociaal Cultureel Werk Gezinsbond), Leen Laconte (directeur Overleg Kunstenorganisaties), Leonie Lanssens (coördinator Vereniging Vlaamse Cultuur- en gemeenschapscentra), An Pauwels (projectcoördinator Curieus), Laure Roymans (projectcoördinator Stripgids), Bert Schoofs (directeur Vlaamse Volksbeweging), Pieter Teirlinck (coördinator Vrede), Jurgen Theunissen (directeur Curieus), Koen Van de Merckt (coördinator Vormingplus Waas-en-Dender), Karl Van den Broeck (hoofdredacteur Apache.be), Steven Vergauwen (algemeen secretaris International Commission of European Citizens), Lien Verwaeren (directeur Forum voor Amateurkunsten), Jan De Maeyer (voorzitter Overleg Cultureel Erfgoed) en Dirk Verbist (directeur Federatie sociaal-cultureel werk).

Lees ook de driedelige artikelenreeks die rekto:verso in 2015 publiceerde onder de noemer 'Kunst op de VRT' en Raats, T.; Van den Bulck, H. & d’Haenens, L. (Eds.) (2016). Een VRT voor morgen, of morgen geen VRT meer? Publieke omroep tussen politiek, publiek, partners en concurrenten. Kalmthout: Pelckmans