Blackfacing heeft zijn wortels in de Verenigde Staten en vindt zijn oorsprong in de zogenaamde minstrel shows uit de eerste helft van de 19e eeuw. In deze theatershows karikaturiseerden witte artiesten Afro-Amerikaanse slaven. Het was een manier om zwarte mensen te ridiculiseren. In de decennia daarna bleven deze shows, waarin zwarte mensen als onnozel en primitief werden neergezet, populair vermaak.

De bekendste karikatuur is Jim Crow, neergezet door artiest en toneelschrijver Thomas Rice. Voorzien van een zwart geschminkt gezicht, versleten kleding, een krullenpruik en een strohoed gaf hij optredens in het hele land. Hij zong daarbij het nummer Jump Jim Crow, een liedje over een naïeve plantageslaaf die onder meer zingt dat hij "blij is dat hij een niggar is".

"Blackface is nauw verbonden met de geschiedenis van de onderdrukking", stelt antropoloog Mitchell Esajas, een van de initiatiefnemers van The Black Archives. "Onontwikkelde zwarte mensen worden afgezet tegen de goed ontwikkelde boreale Europeanen. Het genre neemt een hoge vlucht na de afschaffing van de slavernij, omdat de zwarte mensen dan als een bedreiging worden gezien voor de witte orde."

Meer weten? Dan is Zwart als Roet een must-see. In deze documentaire onderzoekt de Nederlandse Sunny Bergman de (onbewuste) vooroordelen ten opzichte van huidskleur.  Is Zwarte Piet een beledigend stereotype waar we van af moeten of een onschuldige traditie waar we aan mogen vasthouden?

Naar een meerstemmige erfgoedpraktijk

Het Europees Parlement roept dus op om te breken met dergelijke tradities. Dat de traditie van Sint en Piet in Vlaanderen de laatste jaren volop in beweging is, hoeven we u niet te vertellen. Verschillende perspectieven op Piet én Sint zien het levenslicht. Zo maakt Sinterklaas sinds 2015 zijn intrede in ons land aan de zijde van een schare roetveegpieten. Ondertussen duiken ze ook elders in het land steeds vaker op. Eind vorig jaar schreven we er al verschillende blogberichten over.

Maar hoe gaan we verder? Naar aanleiding van de dood van George Floyd schreef FARO-collega Katrijn een blogbericht met suggesties voor een basiswerking rond racisme en discriminatie. U vindt er ook enkele leestips.

Bovendien kunt u bij FARO ook terecht voor een vormingsaanbod over meerstemmigheid:

• Vanaf oktober start bij FARO het labotraject Hoe maak ik mijn project meerstemmiger? Daarin besteden we aandacht aan de vier P’s (programma, publiek, partners en personeel). Van de theorie naar de praktijk!
• De herfstschool over meerstemmigheid en conflict die in het najaar werd geprogrammeerd, wordt verplaatst. In de oorspronkelijk geplande week bieden we een internationale webinarreeks over Meerstemmigheid en conflict aan. Schrijf u snel in.
• In samenwerking met Werkplaats immaterieel erfgoed lanceert FARO een gloednieuwe basiscursus immaterieel erfgoed. Ook hier is snel zijn de boodschap, want het aantal plaatsen is beperkt.
• Ondertussen werkt FARO samen met het Agentschap Integratie en Inburgering en verschillende erfgoedorganisaties aan een traject om diversiteit ook bij lokale organisaties te stimuleren. Hierover ontvangt u later meer informatie.

Foto's:

• Aankomst Sint Nicolaas te Amsterdam. Zwarte Piet wordt geschminkt, 30 november 1945, Theo van Haren Noman / Anefo. Nationaal Archief via Wikimedia Commons, CC0.
• Thomas Rice als Jim Crow. Unknown author via Wikimedia Commons, publiek domein.

Bronnen:

• 'Europees Parlement roept op einde te maken aan Zwarte Piet', De Standaard, 19 juni 2020.
• 'Waarom blackface een probleem is: van Jim Crow tot Zwarte Piet', NOS, 19 september 2019.