Nieuwe Code Goed Bestuur voor Cultuur in Nederland
Culturele organisaties streven naar maatschappelijke relevantie en willen opgemerkt worden. Maar hoge bomen vangen veel wind. Vandaar het groeiende belang van codes rond ‘goed bestuur’ en ethiek. In Nederland werd onlangs een nieuwe Code Cultural Governance gelanceerd.
Het Stedelijk Museum als precedent
Het Stedelijk Museum in Amsterdam zat de laatste jaren in slechte papieren. Meer in het bijzonder kwam de directrice, Beatrix Ruf, in opspraak. Kort door de bocht kwam het erop neer dat ze haar nevenactiviteiten als private consultant niet had opgezegd na haar aanstelling tot directeur, en dat er aanwijzingen waren van belangenvermenging. Die aanwijzingen waren sterk genoeg om haar op non-actief te zetten. Het NRC bracht de zaak aan het licht.
Discussie over ‘goed bestuur’
Over de grond van deze zaak kunnen wij ons uiteraard niet uitspreken. Opvallend in deze discussie is wel dat al vrij snel bleek dat de Code Cultural Governance, die in 2014 werd gepubliceerd, niet was gevolgd. Dit zorgde voor discussies over de code, over de betekenis van ‘goed bestuur’ in het algemeen, en over de verantwoordelijkheden van de verschillende betrokken actoren. Onlangs werd een nieuwe code gepubliceerd, Governance Code Cultuur (let op de lichte naamswijziging), die vanaf januari 2019 zal worden toegepast, en de vorige versie zal vervangen.
Het doel van de Code Cultural Governance
In de inleiding van de Code wordt het belang van ‘governance’ scherp gesteld, en het doel van de Governance Code Cultuur verduidelijkt:
"Governance gaat over het besturen en de continuïteit van organisaties. Daarnaast speelt governance een belangrijke rol in het vertrouwen en de legitimiteit die de organisaties in de buitenwereld genieten. Bewust omgaan met governance is essentieel voor de versterking van culturele organisaties en voor een gezonde sector. De Governance Code Cultuur biedt een normatief kader voor goed bestuur en toezicht in culturele organisaties."
Acht bindende principes die publiek worden gemaakt
De Code bestaat uit acht richtinggevende principes, waarbij telkens aanbevelingen zijn opgesteld. De ‘raad van toezicht’ waarvan sprake, is in Vlaanderen vergelijkbaar met een ‘raad van bestuur’. De toepassing van de Governance Code Cultuur is niet vrijblijvend. Culturele organisaties zijn verplicht om uit te leggen in het jaarverslag én op hun website hoe de principes worden toegepast.
De Code in een notendop
U leest de Code best zelf na, maar bij deze geven we u alvast de voornaamste principes.
Waarde scheppen voor en in de samenleving
Principe 1: De organisatie realiseert haar maatschappelijke doelstelling door culturele waarde te creëren, over te dragen en/of te bewaren.
Principe 2: De organisatie past de principes van de Governance Code Cultuur toe en licht toe hoe zij dat heeft gedaan (‘pas toe én leg uit’). De organisatie volgt de aanbevelingen op en wijkt daar alleen gemotiveerd van af (‘pas toe óf leg uit’).
Integer en rolbewust handelen
Principe 3: Bestuurders en toezichthouders zijn onafhankelijk en handelen integer. Zij zijn alert op belangenverstrengeling, vermijden ongewenste belangenverstrengeling en gaan op een transparante en zorgvuldige wijze om met tegenstrijdige belangen.
Principe 4: Bestuurders en toezichthouders zijn zich bewust van hun eigen rol en de onderlinge verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden en handelen daarnaar.
Zorgvuldig besturen
Principe 5: Het bestuur is verantwoordelijk voor de algemene en dagelijkse leiding, het functioneren en de resultaten van de organisatie.
Principe 6: Het bestuur gaat zorgvuldig en verantwoord om met de mensen en de middelen van de organisatie.
Goed toezicht uitoefenen
Principe 7: De raad van toezicht voert zijn toezichthoudende, adviserende en werkgeversrol op een professionele en onafhankelijke wijze uit.
Principe 8: De raad van toezicht is verantwoordelijk voor zijn samenstelling en waarborgt daarbij deskundigheid, diversiteit en onafhankelijkheid.
Géén checklist maar bewust en professioneel handelen
In de toelichting van de nieuwe code wordt benadrukt dat het niet de bedoeling is om de principes eenvoudigweg ‘af te vinken’. Het is veel belangrijker om met bestuurders en directie na te denken en te discussiëren over de inhoud, om de principes eigen te maken én toe te passen. De Code is een instrument dat bestuurders en directies kan helpen in dit proces, en bij het beantwoorden van vragen als: ‘Hoe doen we het eigenlijk?’, ‘Waarom doen we het zo?’ en ‘Wanneer doen we het goed?’. De aanbevelingen, die bij de acht principes zijn opgenomen, geven concrete aanwijzingen voor dit ‘bewuste handelen’.
Toolkit
Naast de principes en aanbevelingen geeft een toolkit praktische ondersteuning bij de toepassing van de Code. Deze is te vinden op de website www.governancecodecultuur.nl.
Foto's:
- immersed, Stedelijk Museum Amsterdam. Sjoerd Los via Flickr, CC BY-NC-ND 2.0
- SKA-L8-TOR, Stedelijk Museum Amsterdam. Babowlz via Flickr, CC BY-NC-ND 2.0
- Sol LeWitt, Stedelijk Museum Amsterdam. Merlijn Hoek via Flickr, CC BY-NC-ND 2.0
