Op vrijdag 21 mei organiseerden FARO, het Departement voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media en het Agentschap voor Kunsten en Erfgoed, de masterclass en het colloquium 'Musea in een digitale cultuur. Naar een duurzaam beheer van digitaal erfgoed in musea'. Met deze dag wilden we samen met de Vlaamse museumsector nadenken over de vraag wat de toenemende digitalisering betekent voor de manier waarop we denken en omgaan met het cultureel erfgoed van gisteren, vandaag en morgen.

In de masterclass tijdens de ochtend legde professor dr. Ross Parry (Leicester University, School of Museum Studies) ten eerste uit dat er de laatste 50 jaar een wending heeft plaatsgevonden in het denken over digitale cultuur. Terwijl er in de jaren zestig over museum computing als een praktische discipline werd gesproken, evolueerde dit in de decennia nadien naar een sociaal-wetenschappelijke discipline met een theoretische basis en vertakkingen op educatief, marketing- en curatorieel vlak. Ten tweede benadrukte hij dat museum computing in het begin een zaak was van experimenterende, individuele instellingen en dat er intussen een ontwikkeling heeft plaatsgevonden naar internationale samenwerkingsverbanden. En ten derde zijn er de fundamentele technologische veranderingen, die de laatste jaren de samenleving zijn gaan bepalen. De kern is de evolutie van alleenstaande, statische technologieën naar technologieën, die worden bepaald door connectiviteit, mobiliteit (dynamiek) en personalisatie. Met dit laatste bedoelen we dat computers steeds meer worden geprogrammeerd om te achterhalen hoe de mens zich online gedraagt en dat de webomgeving zich vervolgens aan hem aanpast (denk maar aan al de online gepersonaliseerde profielen).

Na deze uiterst boeiende introductie ging professor Parry de discussie aan met de zaal en probeerde hij te achterhalen in welke mate de aanwezige vertegenwoordigers van de Vlaamse musea zich konden vinden in zijn analyse. Verschillende aspecten kwamen telkens opnieuw naar boven:

• Het is erg moeilijk voor de musea om de taal van de digitale cultuur te verstaan. Er is nood aan competentie-ontwikkeling en aan lessen om deze taal te leren, te begrijpen en te spreken.
• Digitalisering van het cultureel erfgoed is geen prioriteit: het is een activiteit achter de schermen met een geringe zichtbaarheid.  
• Dit zorgt ervoor dat de overheden (die doorgaans nog steeds verantwoordelijk zijn voor de – financiering van – musea) er slechts beperkte budgetten voor vrijmaken. 
• ICT heeft doorgaans een ‘projectstatus’ en krijgt moeilijk een plaats in de structurele werking van de musea.
• Er is in de organisaties weinig draagvlak voor de integratie van ICT-activiteiten: hier is een belangrijke rol weggelegd voor de beslissingsmakers in de musea zelf.
• Het gevolg hiervan is dat het ICT-werk wordt onderschat en dat er weinig (tot geen) personeel voor beschikbaar is.

Een belangrijke les, die de verschillende opmerkingen grotendeels samenvat, is dat ICT in de Vlaamse musea en op beleidsniveau nog steeds teveel als een ‘praktische’ taak gezien wordt terwijl digitaal erfgoed vandaag de dag in grote mate een maatschappelijke verandering is. Een (maatschappelijke) discussie over digitalisering, standaarden (wat betékenen deze begrippen uiteindelijk?) enzovoort kan ertoe bijdragen de noodzakelijke mentaliteitswijziging op gang te brengen. Bovendien gaat deze discussie en reflectie nog verder: het is evengoed een denkoefening over wat een museum vandaag en morgen kan en moet betekenen.

In de namiddag volgde het colloquium waarvan u de presentaties hieronder kan bekijken. Professor Parry zorgde voor de keynote. Zijn uiteenzetting werd gevolgd door een sessie waarin de volgende vraag centraal stond: welke impact heeft de digitalisering op de structuur van een cultureel-erfgoedorganisatie in termen van business modellering en financiering? Een sessie over het succesvol ontsluiten van het gedigitaliseerd cultureel erfgoed voor verschillende doeleinden en doelgroepen volgde. Kabinetschef van minister Schauvliege Jan Vermassen sloot de dag af. U kan de presentaties alsook de speech van Jan Vermassen en de introductie van mezelf hieronder bekijken en downloaden.