2023 wordt het jaar van Kairos

2023. Foto: FiveFlowersForFamilyFirst via Pixabay

Hoe bent u dit jaar gestart? Met volle overtuiging of toch wat aarzelend? In deze nieuwjaarsbrief leest u dat FARO bruist van de plannen. Maar evengoed dat we er aandachtig en sereen mee moeten omgaan. Meer Kairos dus, en flink wat minder Chronos.

Een nieuw begin 

Voor FARO is 2023 letterlijk een ‘nieuw begin’, en wel van de nieuwe werkingsperiode (2023-2027). Eind 2022 kregen we een positieve beoordeling van de commissie en van de overheid. De Vlaamse regering kende ons bovendien een lichte verhoging van de werkingsmiddelen toe – een beslissing waarvoor we heel dankbaar zijn. Dit betekent dat de cultureel-erfgoedsector en de beleidsmakers ons werk waarderen, en dat u de ingeslagen weg ondersteunt. En bovenal is deze beslissing een opsteker voor de FARO-ploeg; mensen die zich elke dag ‘smijten’ om u, erfgoedwerkers in Vlaanderen en Brussel, te ondersteunen en te helpen groeien. 

Erfgoedwerk = mensenwerk 

Vader Tijd met het Rad van Fortuin, Andries van Buysen (Sr.), 1723. Publiek domein via Rijksstudio

Ik kan het niet genoeg benadrukken: erfgoedwerk ís mensenwerk. De vraag welke weg we als organisatie willen nemen keert dan ook regelmatig terug. 

Wat vinden we belangrijk, zeker na een periode van bijna drie jaar met COVID-19? Ik hoef het u vast niet te vertellen: de voorbije tijd zorgde voor heel wat zorgen en leed. En ook nu, wanneer we eindelijk zo ongeveer in dat post-COVID-19-tijdperk zijn beland, is er een blijvende impact. Het is onthutsend om vast te stellen dat zoveel mensen achteraf (nu dus) opdoffers krijgen, zowel mentaal als fysiek. Maar óók dat er van de beloftes of goede voornemens om leven en werk ‘anders’ aan te pakken na COVID-19 erbarmelijk weinig is overgebleven. Integendeel zelfs: hoe snel zegden organisaties het vertrouwen in hun medewerkers weer op en duwden ze hen in hetzelfde strakke keurslijf van voorheen? 

Ik ben mij hiervan bewust en meen dat het anders moet. We investeren dan ook al enkele jaren sterk in de persoonlijke en professionele ontwikkeling van medewerkers. In 2023 is dat niet anders. Is er iets mooiers dan te merken dat mensen groeien, zich sterk(-er) voelen en plezier hebben in wat ze doen? Dit gaat hand in hand met de ontwikkeling van het team: onder professionele begeleiding oefenen we ons in het geven van feedback, versterken we de onderlinge samenwerking en collegialiteit. Bij de organisatie van het werk zijn planning en vertrouwen twee essentiële sleutels. Zo hebben we intussen een heldere balans gevonden tussen het werk op kantoor en thuis. 

Zijn we er dan? Nee, natuurlijk niet: mensen en organisaties zijn voortdurend in beweging. We moeten steeds alert zijn en durven aanpassen wanneer nodig. Want hoeveel aandacht we ook hebben voor de ontwikkeling van medewerkers en team, die andere realiteit is er ook nog. Daarmee bedoel ik: het vele werk dat op onze plank ligt. Hoe zorgen we ervoor dat het beheersbaar blijft en dat we er niet op stuklopen? Ik denk dat we samen – als team en sector – veel dieper moeten nadenken over de manier waarop we met ‘tijd’ omgaan. 

Meer Kairos en wat minder Chronos misschien?  

Het is tijd, Francisco de Goya, 1797-1799. Publiek domein via Rijksstudio

Inspirerend daarbij is het werk van filosofe en schrijfster Joke Hermsen. Voor haar is het onderzoek naar ‘tijd’ een rode draad. Lees er Stil de tijd (2009), Kairos. Een nieuwe bevlogenheid (2014) of het recente pareltje Ogenblik & eeuwigheid. Meer tijd voor de kunst (2020) maar eens op na. In 2017 was ze bovendien curator van de tentoonstelling Kairos. De kunst van het juiste ogenblik in het Kasteel van Gaasbeek. 

Glashelder legt Hermsen uit hoe we worden gedetermineerd door Chronos, de economisch gedreven kloktijd. Natuurlijk, we hebben Chronos nodig om het leven structuur te geven, te plannen en deadlines te halen. Zonder komen we er niet. Maar het wordt tricky wanneer we steeds en enkel nog dat klokje horen, of in ons hoofd en lijf voelen tikken. Tik tik tik. Dan ‘doen we wat we moeten doen’, maar putten we onszelf op den duur helemaal uit, vooral omdat we dan vooral nog afvinken welke taken we hebben gedaan. En op naar de volgende.

Hermsen houdt dan ook een pleidooi voor meer Kairos, een figuur uit de Griekse mythologie. De ‘kairotische tijd’ is, in mijn eigen woorden, het moment waarop je de klok kan loslaten en je je er niet meer van bewust bent. Wanneer je kan denken en voelen in alle vrijheid, de verbeelding de vrije loop kan geven en écht betekenis kan geven aan wat je doet. 

Een hele uitdaging voor mensen en organisaties om te zoeken naar meer Kairos! Maar een hele mooie, toch? 

Ecologische duurzaamheid en de impact van de klimaatcrisis 

Meer Kairos past bovendien in het intussen collectieve streven naar een duurzame(re) manier van leven en werken. In 2023 betekent dit dat we in het bijzonder inzetten op ecologische duurzaamheid. Zo versterken we de competenties van erfgoedwerkers rond duurzame erfgoedzorg en participeren we onder meer aan het Ki Futures expertiseplatform. Risicomanagement van collecties, omgaan met (natuur)rampen en versterken van de calamiteitenplanning zijn daarbij belangrijke invalshoeken. 

Noteer alvast 16 mei 2023 in uw agenda: dan focust het Groot Onderhoud op de impact van de klimaat- en de energiecrisis. De overstromingen van de zomer van 2021 indachtig, participeren we ook nog aan een belangrijk onderzoeksproject over (klimaat)rampenbestrijding en erfgoedcalamiteiten i.s.m. het KIK, en met de steun van het departement CJM. Het doel? Ervoor zorgen dat we zo gepast en gesmeerd mogelijk kunnen reageren wanneer er zich opnieuw een (erfgoed-)calamiteit van deze grootteorde voordoet. 

Mondelinge geschiedenis en immaterieel erfgoed

Als steunpunt voor roerend en immaterieel erfgoed blijft FARO de komende jaren uiteraard ook sterk inzetten op immaterieel erfgoed. We doen dat via opleidingen, adviesverlening en communicatie. In de sector was er echter ook de vraag naar ondersteuning bij de omgang met andere immateriële aspecten van erfgoed. Vandaar dat we i.s.m. partners sterk inzetten op een nieuw traject ‘mondelinge geschiedenis’. 

Erfgoedonderzoek en kennisproductie 

Een ander splinternieuw verdiepend traject is dat rond ‘kennisproductie & onderzoek’. Wat betekenen deze concepten in en voor de erfgoedsector? Onderzoek geldt als een essentieel onderdeel in een erfgoedwerking maar wat houdt het in de praktijk in? Hoe verloopt de kennisproductie en hoe wordt die (al dan niet) gewaardeerd? We rollen een traject uit met een kick-offevent in het voorjaar, organiseren een leesgroep en nodigen (internationale) sprekers uit om over dit thema met u van gedachten te wisselen. 

De sectorale datamonitoring op kruissnelheid

De werkgroep onderzoek van FARO werkt intussen ook volop verder aan de sectorale datamonitoring. Dat is een traject rond de verzameling en monitoring van data over de cultureel-erfgoedsector en -veld i.s.m. het departement CJM. Na een grondige verkenning van de beschikbare databronnen over de niet-gesubsidieerde cultureel-erfgoedsector in 2022, ontwikkelen we concrete modellen voor gegevensregistratie op basis van de gemeenschappelijke kennisnoden. Hiernaast loopt in 2022-2023 het sectoraal monitoringstraject voor de archiefsector. 

Internationale netwerking en kennisuitwisseling 

Dit jaar zetten we verder voluit in op de versterking van de internationale netwerking en kennisuitwisseling van de cultureel-erfgoedsector. In 2022 startten we met een traject om de noden van de sector op dit vlak in kaart te brengen. Ook gingen we de dialoog aan met actoren die een rol opnemen bij het internationaal cultuurbeleid van Vlaanderen. We zetten onze samenwerking in het EU-project CHARTER voort en voeren in 2023 een project uit dat de impact en de uitdagingen van de Brexit voor de erfgoedsector in kaart brengt, met steun van VLAIO. Ten slotte kijken we vooruit naar het EU-voorzitterschap door België in 2024. 

Erfgoedklasbakken en een beestige Erfgoeddag! 

Er zijn nog zekerheden in het leven. Zoals de jaarlijkse Erfgoeddag, die dit jaar op zondag 23 april 2023 plaatsvindt. Deze editie met het thema ‘Beestig!’ staat helemaal in het teken van dieren. En ook de Erfgoedklasbakken zullen er opnieuw bij zijn, de formule waarbij erfgoedwerkers in de weken rond Erfgoeddag een lesuur (of meerdere) overnemen van de leraar. Om zo hun erfgoedpassie aan de leerlingen door te geven. 

We wensen u …  


Met deze nieuwjaarsbrief gaven we u alvast een inkijkje in onze plannen. We zijn er weer voor u met onze goede intenties, expertise en dienstverlening! Ook voor u wordt het een bijzonder jaar. We wensen u veel succes met de laatste loodjes bij het indienen van het beleidsplan én we duimen voor de gunstige beoordeling door de commissies! 

U werkt vol overgave en groot engagement en dat verdient waardering en erkenning. We kijken ernaar uit om in 2023 weer met u te mogen samen werken aan een bloeiende cultureel-erfgoedsector! En weet: we zijn er voor u

Olga Van Oost
Algemeen directeur FARO 

 

Foto's: FiveFlowersForFamilyFirst via Pixabay / Het is tijd, Francisco de Goya, 1797-1799 en Vader Tijd met het Rad van Fortuin, Andries van Buyten (Sr.), 1723. Beide publiek domein via Rijksstudio.

Olga Van Oost