Erfgoedweken: koloniaal erfgoed in vraag stellen met dekoloniale kunst

Erfgoedklasbak Jonas van Mulder (KADOC-KU Leuven) in De Wijnpers, Erfgoedweken 2024 © FARO

Jonas Van Mulder (KADOC-KU Leuven) trok tijdens de Erfgoedweken naar De Wijnpers (Leuven) als Erfgoedklasbak. Het bood hem de kans om samen met jongeren na te denken over de waarde van artistieke reflecties op koloniaal erfgoed.

Waar ontstond het idee voor deze Erfgoedklasbakles?

KADOC nodigde in recente expo’s als L’indéfini, met werk van Clémentine Niwemukobwa en ANGLES. Dialogues with Africa Films, met werk van Michèle Magema, Daddy Tshikaya en Yves Sambu al eerder kunstenaars uit om met hun eigen blik naar koloniaal erfgoed te kijken. Voor deze tentoonstellingen creëerden ze nieuwe werken op basis van het historische beeldmateriaal uit de KADOC-collectie. Steeds meer fotografen en filmmakers hebben interesse voor dit materiaal.

Maar wat is nu de functie van deze artistieke reflecties? Loert – aan de kant van de uitnodigende organisaties – tokenisme om de hoek en wordt er zo enkel schijnbaar aan inclusie gewerkt? En ook: hoe zit het met de kritiek van sommigen dat dit eerder een oppervlakkige visuele presentatie is van wat moeilijk erfgoed is? Klopt dat? Of schuilt hier toch een grotere relevantie in die tot nu toe te weinig werd verkend? Jonas wil deze vragen bespreekbaar maken onder jongeren.

Aan de slag in de klas

Erfgoedklasbak Jonas van Mulder (KADOC-KU Leuven) in De Wijnpers, Erfgoedweken 2024 © FARO
Erfgoedklasbak Jonas van Mulder (KADOC-KU Leuven) in De Wijnpers, Erfgoedweken 2024 © FARO
Erfgoedklasbak Jonas van Mulder (KADOC-KU Leuven) in De Wijnpers, Erfgoedweken 2024 © FARO

Als Erfgoedklasbak nam Jonas een lesuur kunstbeschouwing over in een vijfde jaar Beeldende Vorming (KSO). Zo kon hij met leerlingen nadenken over wat een grafisch perspectief van een beeldend kunstenaar kan bijdragen in het dekolonosatiedebat. Jonas wil met de leerlingen vooral verkennen hoe deze artistieke uitingen andere vormen van kennisdeling mogelijk maken. Hij wil de jongeren mee bewust maken van het feit dat geschiedenis vaak rommelig en chaotisch is, en bronnen dat bijgevolg ook zijn.

Artistieke reacties op die bronnen kunnen mee een kritische bijdrage leveren aan bronnenonderzoek: ze kunnen de agenda’s van toen blootleggen of ook net wijzen op blinde vlekken in de collectie. Besef over waar de lacunes zitten, is even belangrijk. In groepen buigen leerlingen zich over een beeld en contextbronnen: welke vragen hebben ze bij die bronnen en wat zouden ze ermee doen? Hoe verhouden wetenschap, kunst en erfgoed zich dan tot elkaar?

Een voorbeeld van de meerwaarde van creatieve blikken geeft Jonas aan de hand van haartooi. In bepaalde culturen waren vlechten en dergelijke een complexe vorm van communicatie tussen leden van de bevolking, maar de koloniale blik ging daaraan voorbij. Kennis daarrond kan opnieuw ontsloten worden met nieuwe artistieke reacties.

FARO-collega op bezoek

Leren de leerlingen zo nog meer wat de relevantie is van hun opleiding en vakken in bewogen tijden? Het gaf alleszins veel stof tot nadenken.

Ook FARO-collega Hildegarde van Genechten was blij om dit mee te mogen beleven: “Wat een voorrecht om hier bij te kunnen zijn! Het was een meer dan boeiend klasbakuur waar de leerlingen én leerkracht zichtbaar geboeid door waren. De introductie van Jonas was ontzettend helder en behapbaar dankzij de beelden van de kunstwerken die hij toonde. Daardoor konden de leerlingen de stap van het concrete kunstwerk naar de complexe achterliggende vragen vlot zetten. Jonas knoopte hieraan vervolgens de rol van KADOC als archiefinstelling vast. De leerlingen gingen dan zelf creatief aan de slag met foto’s die ze konden bewerken zoals een kunstenaar dat zou doen. Een gevarieerde aanpak, met ruimte voor inbreng van de leerlingen!”


Foto's: Erfgoedklasbak Jonas van Mulder (KADOC-KU Leuven) in De Wijnpers, Erfgoedweken 2024 © FARO

eva.begine