Belgische kunstenaarsfilm en -video in de jaren 1970
In 2018 start Argos het onderzoeksproject naar kunstenaarsfilm en -video in België in de jaren 1970. De vroege omgang met deze media in België werd zowel op inhoudelijk als op materiaal-technisch vlak slechts zeer sporadisch onderzocht. Argos vertrekt vanuit de vaststelling dat zowel de houdbaarheid van de videotapes stilaan tot een einde komt als dat de eerste generatie videopioniers een zekere leeftijd heeft bereikt, en onderstreept op die manier de noodzaak van het project.
Een eerste fase richt zich op het inhoudelijke luik. Allereerst wordt de rol van centra die al vroeg kunstenaarsfilm en -video omarmden, zoals het Internationaal Cultureel Centrum in Antwerpen of Galerie Yellow Now in Luik, onderzocht. Tegelijk worden gesprekken met individuele kunstenaars en actoren zoals Flor Bex, Lili Dujourie of Jacques Charlier gevoerd. Natuurlijk staat ook het eigen onontgonnen archief in Argos centraal, dat vandaag een 5.000-tal kunstenaarsfilms en -video’s bevat. Het project heeft echter de ambitie om eveneens te kijken naar de manier waarop videokunstenaars de paden naast de institutionele kunstwereld bewandelden, in de vorm van bijvoorbeeld collectieven of actiegerichte platformen.
Het project koppelt dit academisch onderzoek tegelijkertijd aan een materiaal-technisch onderzoek naar de kunstenaarsfilms en -video’s. Aan de kunstenaars wordt gevraagd op welke manier de kunstwerken vroeger werden geïnstalleerd, en hoe dit naar de huidige afspeelapparatuur kan worden vertaald. Het aantal en de staat waarin de tapes zich bevinden, wordt onderzocht. Zo bereiden we de tweede fase voor, waarin een selectie van het naar boven gekomen materiaal zal worden gerestaureerd en gedigitaliseerd.
In de derde en laatste fase wordt het onderzochte materiaal en onderzoek gecommuniceerd naar zowel een gespecialiseerd als een breed publiek. De ambitie is hier om met de partners van het project een publicatie, een symposium, een projectwebsite en een tentoonstelling op poten te zetten.
Resultaten eerste fase en vervolg
In juli 2018 startte in ARGOS het onderzoeksproject naar het begin van de kunstenaarsfilm en -video in België in de jaren ‘70. De vroege omgang met de media in België werden zowel op inhoudelijk als op materiaal-technisch vlak onderzocht door een team van drie onderzoekers in ARGOS en in het ICC-archief, dat zich in M HKA bevindt. Ze brachten nagenoeg alle activiteiten in kaart omtrent kunstenaarsfilm en -video in de jaren zeventig in België. Een grootschalig onderzoeksrapport werd opgesteld, bestaande uit verschillende aparte rapporten per geografische locatie. Hoewel elk rapport een eigen, korte conclusie heeft, gaat het onderzoeksrapport voorlopig nergens over tot een algemene, definitieve analyse. Toch biedt het vele verzamelde onderzoeksmateriaal meer dan genoeg potentieel om tot verschillende analyses, perspectieven en verhaallijnen over het ontstaan van de kunstenaarsfilm en -video in België te komen.
In grote lijnen zag het onderzoek het ‘standaardverhaal’ bevestigt: Antwerpen - met het ICC van Flor Bex op kop - en Luik vormden de belangrijkste as in de productie van de nieuwe media kunstenaarsfilm en -video in België. Het onderzoek slaagde er echter in om die gekende narratief aan te vullen: ook onder meer New Reform (Aalst), Cirque Divers (Luik), Knokke (videodagen én EXPRMNTL 5) of galerie Elsa Van Honolulu-Loringhoven (Gent) effenden het pad voor kunstenaarsfilm en -video in België. Daarnaast kwamen namen van kunstenaars en vele werken die nog niet gekend waren uit het onderzoek naar boven. Wat echter opvalt, is hoe dikwijls niet zozeer de media zelf van tel waren, wél het idee achter het kunstwerk. Kunstenaars als Luc Deleu of Leo Copers vertelden in de interviews hoe een camera evenzeer “als een verfborstel” functioneerde. In de vroege films en video’s van onder andere Groupe CAP, Jacques Charlier, Lili Dujourie of Frank Van Herck en vele andere namen, is dan ook vooral het experimentele karakter dominant.
Alle resultaten zullen in de derde fase van het project uitgebreid gecommuniceerd en ontsloten worden via een publicatie, een symposium en een expositie - zowel naar een gespecialiseerd als naar een breed, geïnteresseerd publiek. Ook tracht het project verder aan te sluiten bij de internationale onderzoeken, zoals “Emergence de l’art vidéo en Europe. Historiographie, théorie, sources et archives (1960-1980).”
Momenteel situeert het project zich in de tweede fase, waarin de verzamelde films en tapes gedigitaliseerd en/of gerestaureerd worden, de rechten met de kunstenaars uitgeklaard, alsook de derde fase van ontsluiting wordt voorbereid. In deze fase werkt ARGOS samen met partners M HKA, CINEMATEK en VIAA(/PACKED). In de derde fase zullen ook andere partners bij het project worden betrokken.
Argos werkt voor Belgische kunstenaarsfilm en -video in de jaren 1970 samen met M HKA Antwerpen, Université de Liège, VUB, KASK, KMSKB, VIAA en VRT. Met ander partners wordt momenteel gekeken naar een potentiële samenwerking.
Praktische info
Het project ontvangt van de Vlaamse overheid (Cultuur, Jeugd, Media en Brussel) 87.300 euro als ontwikkelingsgericht cultureel-erfgoedproject.
Andere projecten
Digital storytelling is een fenomeen in opkomst. In België heeft Kif Kif in 2009 de ...
