Via de url nieuwsvandegrooteoorlog.be zijn meer dan 360.000 pagina’s Belgisch persmateriaal uit de Eerste Wereldoorlog toegankelijk. Dat maakt het een van de grootste databanken ter wereld met kranten uit 1914-1918. Twee jaar lang werkte het Vlaams Instituut voor Archivering (VIAA) met de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en dertien cultureel-erfgoedorganisaties aan het inventariseren, digitaliseren en online brengen van honderdduizenden krantenpagina’s uit de Eerste Wereldoorlog.

Nieuws van de Groote Oorlog stelt de informatie uit deze kwetsbare nieuwsbladen veilig voor toekomstige generaties en zet het digitale erfgoed van de Eerste Wereldoorlog internationaal op de kaart. Dankzij een projectsubsidie van Vlaams minister-president Geert Bourgeois is de website niet alleen doorzoekbaar in het Nederlands, maar ook in het Engels, Frans en Duits. 

Naar aanleiding van de herdenking van honderd jaar Groote Oorlog is er een hernieuwde belangstelling voor pers uit de Eerste Wereldoorlog. Deze nieuwsbladen vormen immers een belangrijke bron voor de geschiedenis van het leven in België tijdens de oorlogsjaren. 

Vlaams minister-president Geert Bourgeois: “De media zijn vandaag heel bepalend en dat was vroeger niet anders. Zeker in tijden van oorlog speelden de kranten een belangrijke rol en waren zij het communicatiemiddel bij uitstek. Dankzij de digitalisering van die verslaggeving door het Vlaams Instituut voor Archivering blijven de feiten toegankelijk voor de vele generaties na ons. Zo kan er een blijvend inzicht geboden worden in de ontwikkeling en beleving van de Groote Oorlog tot op gemeentelijk niveau. Het bewaren en doorgeven van die informatie is immers cruciaal en draagt bij tot de belangrijkste herdenkingsboodschap die deze Vlaamse regering wil uitdragen: ‘nooit meer oorlog’ ”

Publicaties uit deze periode zijn bedreigd erfgoed. Via digitalisering blijft de kostbare inhoud van deze documenten duurzaam bewaard voor de toekomst.

Eva Wuyts van de Vlaamse Erfgoedbibliotheek: “Voor kranten is de tijd een tijdbom omdat ze gedrukt zijn op papier van minderwaardige kwaliteit. Blootstelling aan de lucht bijvoorbeeld maakt hen bros waardoor ze verpulveren Elke raadpleging van deze populaire bronnen vormt dus een risico. Daarom pleit de Vlaamse Erfgoedbibliotheek al jaren voor een grootschalig digitaliserings- én ontsluitingsproject voor historische kranten. Voor de oorlogsedities beschikken we dankzij het Vlaams Instituut voor Archivering nu over een hoogwaardige digitale kopie die duurzaam wordt bewaard. Zo zijn we zeker dat ook toekomstige generaties deze bronnen nog zullen kunnen consulteren.”

Een unieke collectie

Voor Nieuws van de Groote Oorlog werden meer dan 270.000 krantenpagina’s door VIAA gedigitaliseerd en digitaal duurzaam opgeslagen. Verspreid over een 1000-tal unieke titels en 52 000 verschillende edities, bestaat deze uitgebreide collectie uit enerzijds ‘legale’ publicaties die uitgegeven werden met toestemming en onder censuur van de bezettende Duitse overheid en anderzijds uit frontblaadjes en ‘illegale’ publicaties (kranten, week- en maandbladen, pamfletten en vlugschriften). Historische kranten vormen een belangrijke bron voor de geschiedenis van het leven in onze regio tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zo bieden de frontblaadjes bijvoorbeeld een unieke kijk op het zielenleven van ‘Jan Soldaat’. Ondanks de onvermijdelijke (zelf)censuur, de hoogst subjectieve inhoud en het vaak heel lokale lezerspubliek weerspiegelen ze de gemoedstoestand in de loopgraven en de kampen. Tegelijk hadden de bladen door hun humor en dankzij nieuws van het thuisfront en van kameraden duidelijk een invloed op het moreel van de troepen. 

Dominiek Dendooven (In Flanders Fields Museum): “Ten tijde van de Eerste Wereldoorlog waren kranten en tijdschriften vrijwel de enige nieuwsbronnen waarover men beschikte.  Dat ging van blaadjes voor een lokaal publiek (zoals veel loopgravenkrantjes) over dagbladen voor bepaalde groepen (zoals een van de legers of de Belgische vluchtelingen) tot “landelijk” verspreide kranten en geïllustreerde tijdschriften. Ondanks de (zelf)censuur vormen zij een uitzonderlijk belangrijke en al te vaak veronachtzaamde bron voor het historisch onderzoek. Nu kan ook het ruimere publiek dus kennis maken met duizenden bladzijden Nieuws van de Groote Oorlog.”

Een brede samenwerking

Onder coördinatie van VIAA en de Vlaamse Erfgoedbibliotheek en in overleg met het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed FARO en Packed, het expertisecentrum voor digitaal erfgoed werkten dertien Vlaamse cultureel-erfgoedinstellingen actief mee aan het project. Zij werden geselecteerd op basis van de krantencatalogus Abraham die in kaart brengt wie welke kranten bewaart in Vlaanderen en Brussel.

Het leeuwendeel van de bladen in Nieuws van de Groote Oorlog is te vinden in de collecties van drie grote erfgoedbibliotheken: de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen en de Universiteitsbibliotheken van Gent en Leuven. Uit hun zeer brede krantencollecties belandden maar liefst 190.000 pagina’s uit 1914-1918 onder de scanner. Het ADVN, het In Flanders Fields Museum, KADOC, het Memorial Museum Passchendaele 1917, het AMVB, de Provinciale Bibliotheek Tolhuis, Amsab-ISG, het Liberaal Archief, de Provinciale Bibliotheek Limburg en het Letterenhuis zijn samen goed voor nog eens 80.000 pagina’s.