De (kermis)koers is van ons!
In de wereld van vandaag neemt sport een steeds belangrijker plaats in. In Vlaanderen is wielrennen de sport bij uitstek: tienduizenden recreatieve en competitieve wielrenners malen wekelijks hun trainingskilometers af, tijdens het weekend en de zomerperiode is er een enorm aanbod aan wedstrijden, en als kijksport maakt het wielrennen ook al decennialang deel uit van de tv-cultuur. Nochtans is de geschiedenis van de wielersport een nog onbekend en onontgonnen gebied in het wetenschappelijk historisch onderzoek. Brengt u daar op Erfgoeddag 2025 mee verandering in?
Deze tekst werd geschreven door Filip Walenta, medewerker van Karelvanwijnendaele.be, een website over de pionier van de Vlaamse sportjournalistiek.
Karelvanwijnendaele.be
Karelvanwijnendaele.be is een virtueel museum over de geschiedenis van de Ronde van Vlaanderen en het leven van de bekende sportjournalist Karel Van Wijnendaele. Daarnaast is het ook een onderzoeksproject over het ontstaan en de ontwikkeling van het wielrennen als competitiesport (1860-1920).
De belangrijkste geschiedkundige ontdekkingen tot dusver zijn de allereerste wielerwedstrijd op Belgische bodem in het Jubelpark te Brussel op 20 juli 1868, het ontstaan van de zesdaagse wielerwedstrijden in 1875, de roots van de Ronde van Vlaanderen, en de evolutie van de wielersport tijdens de Eerste Wereldoorlog in bezet België met onder meer de eerste Zesdaagse van Gent in 1915 en de Ronde van Vlaanderen in 1916.
Een vruchtbare kruisbestuiving
Wielergeschiedenis is het ideale vertrekpunt van waaruit makkelijk andere aspecten van de geschiedkunde kunnen bestudeerd worden en is door haar laagdrempeligheid geschikt voor alle leeftijden. De studie van het wielerverleden kan ook nieuwe inzichten verschaffen in het academisch onderzoek.
Een voorbeeld: eind de jaren zestig van de 19e eeuw werd het merendeel van de eerste wielerwedstrijden in ons land georganiseerd in het kader van religieuze en gemeentelijke kermissen. Door die succesvolle samenwerking werd de koers een vast onderdeel van de kermiscultuur. Beide cultuurfenomenen versterkten immers elkaar: waar er kermis was werd gekoerst en waar gekoerst werd was het kermis. Zo ontstond spontaan kort na de eeuwwisseling de term kermiskoers.
Wielergeschiedenis dus als verrijking van het geschiedkundig onderzoek over de Vlaamse kermiscultuur, en vice versa. Vlaanderen is het land van de koers. Nergens ter wereld is deze sportdiscipline populairder dan in onze regio. Daarom wordt het hoog tijd dat de studie van ons wielerverleden haar rechtmatige plaats binnen het geschiedkundig onderzoek inneemt.
Erfgoeddag 2025: Game on!
Om het geschiedkundig onderzoek van de wielersport wat meer onder de aandacht te brengen is er in de aanloop naar en tijdens Erfgoeddag een lezing gepland. Koersen met trapwagens. De eerste wielerwedstrijden in België (1868-1870) behandelt alle aspecten van de allereerste wielercompetities en hun relatie met de toenmalige kermiscultuur.
Lees meer op Karelvanwijnendaele.be en de blog Wielergeschiedenis.
Foto's: Samuel H.G. Alken, A Race between Lallement Velocipedes, 1869. Olie op canvas op paneel, 100 x 230 mm (foto: reproductie, Filip Walenta, 21 februari 2024) / Affiche van de gemeentelijke feesten van 19 tot 26 juli 1868 te Brussel. Imprimerie Bols-Wittouck, Ville de Bruxelles. Grande kermesse, 1868, affiche, Archief van Brussel, Brussel (foto: Pieter-Jan Lachaert, mei 2019).
