Heeft u al eens gehoord van het concept 'wicked problems'? Problemen die zo complex zijn dat ze wel behekst lijken? In de wereld van de logica en de sociale planning zijn ze een begrip en meteen een hele uitdaging! Ze hebben onder andere de volgende kenmerken:

• Er zijn heel veel stakeholders bij betrokken, allemaal met tegengestelde belangen.
• Het probleem is niet stabiel maar verandert voortdurend.
• De oplossing van het probleem veronderstelt dat mensen fundamenteel anders gaan denken.
• Er is geen juiste of foute oplossing, wel beter of slechter.
• Elk 'behekst' probleem is uniek.
• Er is geen gelegenheid om te leren met vallen en opstaan: elke interventie heeft een impact op een probleem.

Niet aan beginnen dus, denkt u? Maar misschien kunt u gebruikmaken van IBIS. Dat staat voor Issue Based Information System en is kwaliteitszorgjargon voor een methode om problemen via dialoog in kaart te brengen.

Het idee erachter is dat men de stakeholders van het probleem rond de tafel zet. Niet om een consensus te bereiken, wel om via dialoog een beter inzicht te krijgen in de verschillende perspectieven, mogelijke oplossingen en gevolgen. Resultaat: een beter begrip.

Hoe werkt het? Uitgangspunt zijn 'issues', vragen die moeten worden beantwoord en die een probleem of een thema bevatten. Bijvoorbeeld: 'hoe kunnen we de zomer doorkomen?'. Aan die vragen kunnen dan verschillende mogelijke oplossingen gekoppeld worden zoals 'languit in de hangmat in een tuin' of 'tentoonstellingen bezoeken'. Dat zijn dan de 'ideas'. En deze kan men dan weer verbinden met argumenten, feiten of opvattingen. Bij het hangmat-idee is dat bijvoorbeeld 'lukt niet als het regent' en 'stevig stel bomen aanwezig'. Een visuele voorstelling vindt u in dit document.

Kortom: op basis van deze logica kan de moderator samen met de groep een netwerk van vragen, ideeën, pro’s en contra’s uittekenen. Doorgaans met hulp van software als Compendium (maar het gaat ook met stift en papier). Op die manier maakt u dus een soort kaart. En door alles zo systematisch op te tekenen, groeit wederzijds begrip.

Natuurlijk is dit wel een intensieve methode. Bovendien moet de facilitator een kei zijn in logica (bijvoorbeeld: weten wat goede vragen zijn, ideeën en argumenten strikt kunnen onderscheiden). Maar aan het einde van de rit is de structuur van de argumentatie wel helder en dan kan de oplossing van het probleem nog maar een kleine stap zijn.

Australische erfgoedwerkers zijn al met deze methode aan de slag gegaan en zij gaven ons de volgende leestips:

• Dialogue Mapping: Building Shared Understanding of Wicked Problems
• Mapping Dialogue: Essential Tools for Social Change