Van 9 tot 12 juni 2009 vormde de Universiteit van Manchester het decor voor het internationale congres 'Volunteering for the Future'. Deze conferentie was het slotmoment van een grootschalig internationeel project over vrijwilligerswerk in het cultureel-erfgoedwerk (VOCH- Volunteers for Cultural Heritage).

Centrale vraagstelling van de conferentie was: hoe kunnen erfgoedorganisaties in Europa optimaal inspelen op nieuwe trends en actuele noden in het vrijwilligerswerk? Ondergetekende was een van de ruim 100 deelnemers aan deze boeiende en leerrijke conferentie.

Vrijwilligers in vele gedaanten
Een overzicht geven van Europese trends in het vrijwilligerswerk is een moeilijke oefening door de vele onderlinge verschillen. In het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld kan vrijwilligerswerk in het erfgoedwerk rekenen op een lange geschiedenis en een stevig prestige. In Hongarije overheerst daarentegen een negatief beeld, door het communistische verleden waarin burgers verplicht werden tot vrijwilligerswerk. In Italië is vrijwilligerswerk dan weer voorbehouden aan een kleine, maar erg geëngageerde, elite.

Ondanks deze verscheidenheid vertonen de diverse lidstaten toch gemeenschappelijke behoeften en verwachtingen. Eén behoefte viel mij op, precies omdat ze ook in Vlaanderen vaak is geformuleerd: een grotere diversiteit binnen het vrijwilligersbestand.

Op zoek naar diversiteit
In Vlaanderen luidt al jaren de roep naar meer diversiteit in het vrijwilligerswerk. Meestal slaat die roep op het aantrekken en betrekken van meer jongeren, vrouwen of etnisch-culturele minderheden.

Een onderwerp dat erg actueel is in het buitenland, en dan vooral in Nederland en het Verenigd Koninkrijk, is de inzet van kwetsbare groepen in het vrijwilligerswerk. Kwetsbare groepen zijn alle groepen die zich op één of andere manier in een kwetsbare positie bevinden, zij het omwille van financiële, lichamelijke, sociale en andere redenen. Dit kan gaan om kansarmen, mensen met een verstandelijke beperking of langdurig zieken.

Aanbevelingen
Tijdens de vele praktijkvoorbeelden op de conferentie bleek hoe lonend de samenwerking met kwetsbare groepen kan zijn. Maar eenvoudig is het niet. Uit de praktijksessies kwamen twee aanbevelingen naar voren:
1. Om kwetsbare groepen te betrekken en te behouden, moeten erfgoedorganisaties niet zozeer vertrekken van hun bestaande werking, maar van de wensen, behoeften en competenties van deze groepen. Binnen deze benadering is vrijwilligerswerking een vergaande vorm van doelgroepenwerking, meer dan een aanvulling op of uitbreiding van het eigen personeelsbestand.

2. Samenwerking met kwetsbare groepen is een intensief proces. Elke organisatie moet zich daarom eerst de vraag stellen: waarom willen wij met deze groepen samenwerken? Zijn er geschikte taken of projecten waarbij de nieuwe vrijwilligers zich nodig en nuttig voelen? En kan onze organisatie het aan om met deze groepen te werken?

Niet voor iedereen?
De omgang met kwetsbare groepen is vanzelfsprekend niet voor elke erfgoedorganisatie weggelegd. Toch zijn deze aanbevelingen ook relevant voor al wie meer diversiteit wil brengen in zijn vrijwilligersbestand. De geformuleerde perspectiefwissel lijkt mij nodig om optimaal te kunnen inspelen op de verwachtingen van om het even welke doelgroep. En een duidelijke visie op vrijwilligerswerk is hoe dan ook een absolute vereiste om vrijwilligers te kunnen rekruteren en behouden.

Mijn deelname aan deze conferentie was mogelijk dankzij de steun van de Europese Commissie via de Grundtvig-actie van het Europese ‘Een Leven Lang Leren’-programma. 

Meer weten?
Website VOCH