Advies aan Taskforce over heropstart

FARO kreeg op maandag 20 april de opdracht om (heel) snel een advies te geven over de cultureel-erfgoedsector. De sectorcoördinatoren van het steunpunt hebben toen meteen de archieven, erfgoedcellen, erfgoedbibliotheken, immaterieel-erfgoedactoren en landelijke dienstverleners bevraagd. De musea waren al eerder begonnen met de denkoefening over de heropening. Dit resulteerde in een zevenpuntenplan, de Vlaams-Brussels-Waalse nota Musea stap voor stap open voor een gezonde samenleving, die u hier ook als bijlage vindt. 

Gedreven door maatschappelijk belang van erfgoed   

Dankzij de gezamenlijke inspanningen en met de input van de deelsectoren, kon FARO twee dagen later aan de Taskforce COVID-19 een uitgebreide nota over de cultureel-erfgoedsector bezorgen. Bovendien werd deze nota zeer goed onthaald. De rode draad hierin was het pleidooi van de verschillende deelsectoren voor een voorzichtige heropstart, vanuit hun maatschappelijke opdracht. Een museumbezoek, werken in de leeszaal van een archief, meedraaien bij een erfgoedcel: voor veel mensen is het contact en de omgang met cultureel erfgoed ontzettend belangrijk in hun leven. Een museum, archief of erfgoedbibliotheek kan rust en verstrooiing brengen in deze onzekere tijd. 

Toch moeten we niet naïef zijn: tegelijk is iedereen er zich van bewust dat het virus nog lang niet overwonnen is. Zo is er grote bezorgdheid over de oudere vrijwilligers, die toch tot de risicogroep behoren. Desondanks biedt erfgoedwerk ook een houvast en structuur aan vrijwilligers en bijvoorbeeld ook aan zij die psychisch kwetsbaar zijn. 

Voorzichtige, gefaseerde én gecontroleerde heropstart

De verschillende deelsectoren stellen een gefaseerde heropstart voor. Daarbij is de zorg voor het personeel en de bezoekers de eerste prioriteit. In overeenstemming met de richtlijnen van de Nationale Veiligheidsraad stelt men voor om het telewerk langzaamaan te combineren met de terugkeer naar de werkvloer. Dit alles rekening houdend met alle nodige veiligheidsmaatregelen. Werk dat digitaal kan verzet worden, zoals in de archiefsector, gebeurt best digitaal.

Uit de bevraging blijkt dat men vaak pas een ‘volledige’ heropstart mogelijk acht vanaf september. Elke organisatie maakt (best) een eigen, individueel draaiboek op maat, zodat de manier waarop het werk wordt hervat, helder is voor het personeel en alle andere betrokkenen. De leidraad daarbij is de gids die de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg opstelde.

D-day voor musea op 18 mei? 

Musea hebben bij uitstek een publieke functie. Het is dan ook niet verrassend dat net deze deelsector pleitte voor een vrij snelle heropening. Vandaar dat men de expliciete vraag stelde om op een veilige en gecontroleerde manier vanaf 18 mei te mogen heropenen. De Nationale Veiligheidsraad had hier oren naar. Op vrijdag 24 april werd aangekondigd dat de heropening van de musea werd “onderzocht”. Nu is het wachten op groen licht van de Nationale Veiligheidsraad. 

Welke gevolgen?

De cultureel-erfgoedsector, en de musea in het bijzonder, willen dus graag een heropstart van hun werking. Maar er is ook bezorgdheid. Betekent een heropstart dat de steunmaatregelen die er nu zijn, zoals de ‘tijdelijke werkloosheid wegens overmacht’ meteen zullen vervallen? Kunnen organisaties nog beroep doen op het Noodfonds (dat nog in ontwikkeling is) als ze nu (vrij) snel zullen heropstarten? Vragen als deze nam FARO mee naar de vergaderingen van de Taskforce COVID-19. De Taskforce heeft in een advies gesteld dat een (gedeeltelijke) heropstart en steunmaatregelen complementair dienen te zijn. Dit om te voorkomen dat organisaties ‘afgestraft’ zouden worden wanneer ze in mei opnieuw zouden openen. Dit is een heel belangrijk punt. Het publiek zal immers hoogstwaarschijnlijk met enige schroom naar de musea terugkeren. Hoge bezoekersaantallen en dito ticketverkoop liggen niet in de verwachting. Trouwens, rekening houdend met de principes van social distancing is dat ook niet wenselijk. 

Voorwaarden om te kunnen heropenen?

Met 18 mei als streefdatum hebben musea in heel België zich alvast in de startblokken gezet. Ze bekijken aan welke voorwaarden voldaan moet worden om te heropenen. In de digitale meetings van het Vlaams Museumoverleg (dat intussen wekelijks wordt georganiseerd), werd beslist dat het zevenpuntenplan het kader is om binnen te werken. De aangesloten musea zijn er geen voorstander van om een ‘algemeen geldend’ draaiboek uit te werken voor de hele museumsector. Dat is haalbaar noch wenselijk. Musea werken doorgaans binnen de krijtlijnen van een lokaal bestuur en zullen dan eerst de lokale richtlijnen volgen. Ook hier wordt de eerder aangehaalde leidraad van FOD gevolgd.

Wat met aansprakelijkheid? 

Wat als een bezoeker ziek wordt na bezoek of contact met uw activiteiten? Deze vraag duikt geregeld op. FARO heeft ze gesteld aan Cultuurloket. Het uitgebreide antwoord werd op 8 mei toegevoegd aan de FAQ van het departement. In het kort komt het erop neer dat de organisatie die heropent zeer voorzichtig dient te zijn, en alle voorzorgsmaatregelen die nodig zijn, in acht dient te nemen. Artikel 1382 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt immers dat 'als je een fout maakt en iemand daardoor schade lijdt, je de schade moet vergoeden.’

FARO staat tot uw dienst

COVID-19: informatie voor de cultureel-erfgoedsector

Bent u professioneel of vrijwillig aan de slag in de cultureel-erfgoedsector en bent u op zoek naar informatie over de coronacrisis? Surf dan snel naar faro.be/corona, een themapagina waarop u alle relevante informatie gebundeld terugvindt.

Foto's: Finn Hackshaw, iMattSmart, Bret Kavanaugh en Jon Tyson via Unsplash.