Van 18 tot en met 26 mei vieren we de Week van de Biodiversiteit. Deze week staat volledig in het teken van biodiversiteit. Het behoud ervan is een cruciale uitdaging. Ook erfgoedorganisaties hebben hierin een rol te spelen.

Biodiversiteit?

Met de term 'biodiversiteit' bedoelen we alle soorten planten, dieren en micro-organismen, inclusief alle genetische variaties. Al deze soorten werken samen in een ecosysteem en zorgen zo voor evenwicht in de natuur.

Waarom is dat nu zo belangrijk? Soorten zijn onderling van elkaar afhankelijk. Denk aan roof- en prooidieren, dieren en de plantensoorten die ze eten, schimmels in de bodem en boomwortels. Hoe diverser een gebied, hoe meer verbindingen tussen organismen, hoe rijker en beter bestand het is tegen veranderingen zoals klimaatverandering, ziektes en plagen. Als een soort niet tegen een verandering kan, nemen andere soorten het over zonder dat het hele systeem instort. Zie het als een blokkentoren: wordt er één blokje weggehaald, dan blijft de toren overeind. Maar hoe meer blokjes er weggehaald worden, hoe waarschijnlijker het wordt dat de toren omvalt. 

Biodiversiteit beïnvloedt ons elke dag: ons voedsel, onze mentale gezondheid, de klimaatverandering, de helft van de wereldeconomie … Met andere woorden: we hebben er alle baat bij om de biodiversiteit te beschermen.

Hoe spelen erfgoedorganisaties hierin een rol? Door ...

... immaterieel erfgoed te borgen

Immaterieel erfgoed zouden we kunnen zien als de culturele evenknie van biodiversiteit: kennis en kunde die mensen over de hele wereld doorheen de jaren opbouwen en doorgeven, quasi altijd in relatie met de natuurlijke omgeving. Ook deze kennis vormt een bron om bij de biodiversiteit in stand te houden:

• Centrum Agrarische Geschiedenis en Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland maakten een podcast over hoe heggen een positieve impact hebben op de biodiversiteit: heggen, biodiversiteit troef. De verschillende technieken van het heggenvlechten zorgen voor dichte heggen, een natuurlijke houtige omheining als het ware. Ze vormen ecologische verbindingswegen, die een thuishaven bieden voor tal van insecten en vogels. Ook in landbouw bieden heggen tal van voordelen: windbreking langs akkers, minder bodemverstuiving en uitdroging, minder afspoeling en een betere regeling van natuurlijke drainage. Bovendien voelden de beoefenaars zich sterk verbonden met het landschap. Ze zijn trots op hun harde werk. Deze erfgoedpraktijk blijkt dus veel meer impact te hebben op de natuur en omgeving dan enkel het creëren van een gevlochten heg.
• De ecologische tuin van het Natuurpunt Museum in Turnhout geeft u nuttige tips om uw eigen tuin, of die van uw erfgoedorganisatie, op een eenvoudige en creatieve manier aantrekkelijker te maken voor planten en dieren en er een vogel- en vlindervriendelijke tuin van te maken.
• Bijen zijn een onmisbare schakel in ons ecosysteem. Dat hebben verschillende organisaties goed begrepen. Het Middelheimmuseum in Antwerpen houdt bijen, het Bijenteeltmuseum in Lanaken organiseert regelmatig imkercursussen om het ambacht door te geven en ook in het Belevingscentrum Lieteberg in het Nationaal Park de Hoge Kempen maakt u kennis met het cruciale belang van de bij voor de samenleving.

... onderzoek te voeren

• Hoe kunnen we natuurhistorische collecties effectief inzetten om het behoud van de wereldwijde biodiversiteit te ondersteunen? Dat is het uitgangspunt van de Engelstalige publicatie Museum collections and biodiversity conservation, van de hand van Curating Tomorrow.
• Ook het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen buigt zich over deze vraag in allerlei projecten.

... tentoonstellingen op te zetten

• De expo Rebel Garden van Musea Brugge neemt de tuin als vertrekpunt om de impact van de mens op de natuur te onderzoeken. Want zeker ook in tuinen worden de gevolgen van de klimaatverandering, en het afnemen van de biodiversiteit, pijnlijk duidelijk.

Kent u nog goede voorbeelden en/of legt u zich in uw erfgoedpraktijk ook toe op het behoud van de biodiversiteit? Laat het ons weten!

Bron: Wat is biodiversiteit?, WWF

Foto: De techniek van het heggen leggen in beeld © Peter Guedens