Op 29 en 30 november 2018 kwamen in het Museum Dr. Guislain in Gent professionals uit heel de wereld en uit verschillende sectoren samen voor de internationale conferentie Participation in cultural heritage for mental health recovery (CHMH). In een reeks van drie blogs brengen FARO-collega Bart De Nil en Bart Marius van het Museum Dr. Guislain verslag uit over deze conferentie en schrijven ze hun reflecties neer. Na enkele algemene indrukken in deel 1 staan ze in deze tweede blog stil bij de uitdagingen.

Heel veel uitdagingen

Deze internationale conferentie was het bewijs dat cultureel erfgoed meer is dan de intrinsieke waarde van collecties of de esthetische, emotionele of historische waarde die we aan objecten hechten. Cultureel erfgoed kan ook worden gebruikt om het welzijn en de gezondheid van mensen met psychische problemen te verbeteren. Er is een groeiende internationale beweging die ernaar streeft om welzijnsactiviteiten een centrale plaats te geven in cultureel-erfgoedinstellingen.

Daarmee reageert de cultureel-erfgoedsector op belangrijke maatschappelijke uitdagingen zoals de groeiende eenzaamheid onder alle bevolkingsgroepen, psychische problemen, armoede, dementie, enzovoort. Het staat buiten kijf dat ze kan helpen om deze uitdagingen aan te pakken op voorwaarde dat er niet vertrokken wordt van de eigen erfgoedagenda, maar van de noden en behoeften van mensen en gemeenschappen.

De bovenstaande opmerking legt meteen de spreekwoordelijke vinger op de wonde. Op maatschappelijke uitdagingen en noden staat in tegenstelling tot erfgoedprojecten geen begin- en einddatum. Als de cultureel-erfgoedsector sociale meerwaarde wil creëren dan is duurzaamheid dé achilleshiel. Bij de welzijnsactiviteiten zijn de impact en de langetermijnresultaten zo goed als nihil. Het lijkt misschien utopisch maar we moeten radicaal afstappen van een eenmalige, kortetermijn- en projectmatige aanpak wanneer er tijd en middelen voorhanden zijn.

Structurele ingrepen

Als de cultureel-erfgoedsector sociale meerwaarde wil creëren dan is duurzaamheid dé achilleshiel. Alleen een combinatie van structurele ingrepen kan van de cultureel-erfgoedsector een betekenisvolle sociale speler maken. Ingrepen zoals: 

• het ‘mainstreamen’ van het sociaal aanbod door middel van outreachteams die onderdeel uitmaken van de kernwerking en die cultureel-erfgoedcollecties instrumenteel mogen gebruiken; 
• het instellen van langetermijnprogramma’s met duidelijke doelen en afspraken tussen de partners; 
• het meten en evalueren van de impact van interventies met cultureel erfgoed.

Uitsluiting

We moeten vooral waakzaam zijn voor de sociaaleconomische uitsluiting op verschillende niveaus. Zo moet er aandacht zijn  voor de sociale gradiënt. Dit betekent dat hoe lager de sociaaleconomische positie van een persoon is, hoe slechter zijn gezondheid is. Daardoor zijn welzijnsactiviteiten soms efficiënter als ze worden ingepast in een breder beleid dat gericht is op het aanpakken van armoede. En we moeten ook de sociale uitsluiting binnen erfgoedorganisaties aanpakken zodat ze een afspiegeling worden van de samenleving, en waardoor ze efficiënter kunnen werken.

Foto: (c) Simon Bequoye