Koffiestories. Een boon voor koffie-erfgoed in Vlaanderen en Brussel

Het project Koffiestories bestudeert en presenteert het koffie-erfgoed in Vlaanderen en Brussel. Samen met diverse partners, uit het erfgoedveld en daarbuiten, zet het in op onderzoek, (digitale) registratie en experiment met participatief documenteren en waarderen van materieel en immaterieel koffie-erfgoed. Publieksgerichte en participatieve acties zoals (rondreizende) expo’s, workshops, dialoogtafels, een publicatie en een Koffie-Festival belichten het koffie-erfgoed vanuit verschillende invalshoeken.

Bij het ontbijt of onderweg: ’s morgens drinken we een tas koffie als start van de dag. Samen met collega’s of vrienden volgt een verkwikkend kopje koffie. Bij visite serveren we koffie met gebak. Het bakje troost sluit het afscheid van een overledene af op de koffietafel. Koffie speelt een onmiskenbare rol in eetculturen in Vlaanderen en Brussel. En niet alleen daar, ook elders: koffie is na water en thee de meest gedronken drank ter wereld.



Via koffie komen mensen samen, koffie verbindt mensen met elkaar, letterlijk en figuurlijk.

Met Koffiestories streven CAG, Plantentuin Meise, het Koninklijk Verbond van Koffiebranders en Cera naar een kwaliteitsvolle cultureel-erfgoedbeleving rond koffie: zowel in de diepte als in de breedte, laagdrempelig en participatief, met aandacht voor duurzaamheid en diversiteit in talloze facetten. Het project informeert zo veel mogelijk mensen over het koffieverleden, over de objecten, botanica, verhalen en tradities, eetgewoonten en rituelen die met koffie verbonden zijn.

Koffiestories brengt het materiële en immateriële koffie-erfgoed van Vlaanderen en Brussel in kaart. Daarbij gaat ook aandacht uit naar het botanische erfgoed. Het onderzoekt, waardeert en presenteert dit op een publieksgerichte manier. Het gaat om erfgoed dat verband houdt met het onderzoeken, telen, verhandelen, verwerken, zetten en drinken van koffie. Te denken valt aan botanisch erfgoed, bedrijfsarchief en erfgoed van koffiebranders en -handelaars, koffiemolens, -blikken en -servies in collecties en bij verzamelaars, maar ook vakmanschap bij het branden en zetten van koffie en de vele tradities waarbij koffie(drinken) een betekenisvolle rol speelt.

Koffiestories toont tegelijk de dynamiek die uitgaat van cultureel erfgoed. Cultureel erfgoed slaagt er immers in te activeren en te inspireren. We brengen collecties met materieel koffie-erfgoed in kaart en registreren ze. Maar informeren evengoed beheerders van collecties over een goed behoud en beheer van hun materiaal. Ook spoort dit project erfgoedliefhebbers aan om zelf op zoek te gaan naar verborgen erfgoedschatten, zoals verdwenen lokale koffiebranderijen of koffiehuizen. Daarom wordt een participatief traject met vrijwilligers opgezet. Erfgoedonderzoek krijgt op die manier de vorm van co-creatie. We bestuderen ook koffietradities: bijvoorbeeld met professionelen en liefhebbers gaan we op zoek naar de wortels van het ambacht van koffiebranden of met zelforganisaties van etnisch-culturele minderheden naar diverse koffietradities. Koffiestories kijkt of en hoe de gemeenschappen die drager zijn van een traditie, hun erfgoed beleven en borgen. Het sensibiliseert indien nodig. Het doet ten slotte het inzicht groeien dat erfgoed een gemeen-schappelijk goed is dat zich overal in de samenleving bevindt en een maatschappelijke rol vervult. Zowel het materiële als het immateriële koffie-erfgoed inspireren immers om, voortbouwend op de kennis en ervaring uit het verleden die via erfgoed wordt ontsloten, er op een bewuste en duurzame manier mee om te springen.



‘Koffiestories’ wil de bewustwording rond de waarde en de rijkdom van koffie-erfgoed bevorderen.

Projectresultaten

Het project Koffiestories werd gefaseerd uitgevoerd. Voorafgaand aan de projectperiode werden reeds collectiebezoeken afgelegd bij erfgoedorganisaties om koffie-erfgoed op het spoor te komen en bij spelers uit de koffiesector om te komen tot een staalkaart van het aanwezige erfgoed. Aandacht ging daarbij zowel uit naar objecten als archieven en documentair erfgoed. Tijdens de projectperiode werden 30 bedrijven uit de koffiesector, koffiebranderijen en verzamelaars bezocht en bevraagd. In totaal werden acht collecties in detail bestudeerd. Dit waren de collecties van Archief Delhaize, De Witte Zwaan, Grootmoeders Koffie, Jacobs Douwe Egberts, Pelican Rouge Coffee Roasters, Schuilenburg, Stroobants Koffie en The Java Coffee Company. Een relevante selectie aan objecten en archiefmateriaal werd gedigitaliseerd en geregistreerd. Dit leidde tot de presentatie van een 300-tal koffie-gerelateerde records in de beeldbank van CAG.

Koffiestories bracht het koffie-erfgoed op een interactieve en creatieve manier naar een breed publiek met een reizende en online expo, een overzichtstentoonstelling in de Plantentuin Meise (gepland in 2021), en een publicatie. Tijdens de voorbereiding van de publieksactiviteiten in het voorjaar 2020 werd rekening gehouden met geldende coronaregels en daarbij horende afstands- en veiligheidsmaatregelen. De scenografie van de expo werd herdacht en corona-proof gemaakt. Extra signalisatie werd voorzien om de bezoekers op een veilige manier wegwijs te maken. Aanvullend werd een volledige 3D-animatie ontwikkeld van de reizende expo. Deze liet geïnteresseerden toe om gelijk waar en om het even wanneer het hele koffieverhaal online te ontdekken. Hiervoor werd gewerkt met nieuwe technologie die vanuit verschillende camerastandpunten de fysieke expo in beeld heeft gebracht. Een gebruiksvriendelijke online navigatie loodst bezoekers volgens interesse door de digitale expo.

De online expo heeft een plaats gekregen op de projectwebsite www.koffiestories.be. De projectwebsite bevat naast de online expo heel wat informatie rond koffie-erfgoed, en zal ook na de projectperiode beschikbaar blijven. Dit laat toe de resultaten van het project op een duurzame manier te bestendigen. Ook het werk van de vrijwilligers, de koffieneuzen – naar de persoon die de mélange van de koffie samen stelt – zal er na afloop van het project te vinden zijn.

Voor de publicatie wordt samengewerkt met uitgeverij Hannibal Books. De lancering van het boek Koffie Stories wordt verwacht begin december 2020.

Leden stuurgroep
  • Wim Claes (Koninklijk Verbond van Koffiebranders)
  • Petty Desloovere (Koninklijk Verbond van Koffiebranders)
  • Claudia Houben (CAG)
  • Femke Paulussen (CAG)
  • Piet Stoffelen (Plantentuin Meise)
  • Yves Segers (CAG)
  • Hannelore Vandezande (Cera)

Praktische info

Looptijd van
Looptijd tot
Organisatienaam
Centrum Agrarische Geschiedenis
Contactpersoon
Femke Paulussen
Adres
Naamsestraat 6
3000 Leuven
Telefoon
016 32 35 27
Financieringsbron(nen)
  • Dit project wordt gerealiseerd met financiële steun van de Vlaamse overheid en bijdragen van de projectpartners CAG, Plantentuin Meise, Koninklijk Verbond van Koffiebranders en Cera.
  • De partners Bakkerijmuseum, BELvue museum, Erfgoedcel Mijnerfgoed dragen financieel bij om de reizende expo Koffiestories, een boon voor koffie-erfgoed te ontvangen.

Andere projecten

Archiefpunt steunt als landelijke dienstverlenende organisatie voor het privaat archivalisch erfgoed op een breed netwerk ...

Museum in de Living: etappe 2 brengt wielererfgoed virtueel in de woonkamer door wat tijdens ...

Dit project onderzoekt op een participatieve en innovatieve manier het potentieel van erfgoed(werkingen) rond religie ...