De uitgebreide projectresultaten zijn te raadplegen in het eindverslag.

Toegepast onderzoek in collecties

Tijdens het eerste jaar werd een veldtekening opgemaakt over asbest in cultureel erfgoed. In samenwerking met onze tien erfgoedpartners werden de collecties meermaals bezocht en konden verschillende asbesttoepassingen geïdentificeerd worden.

Bij het eerste bezoek werd de nadruk gelegd op sensibilisering en asbestherkenning gericht op de collectie van de instelling. Aan de hand van een korte introductiecursus asbestherkenning werden de eigenschappen van asbest overlopen en doelgericht toegepast op de desbetreffende collectie. Bijkomend werd dieper ingegaan op de gevaren van asbest en werden de beschermende maatregelen besproken en toegepast.

Alle deelnemers werden voorzien van de nodige PBM’s (masker FFP3 en handschoenen).

Na de korte introductie asbestherkenning werd een actieplan opgemaakt om delen van de collectie doelgericht te inspecteren. In samenspraak met de collectiebeheerder en aan de hand van literatuurstudies werden erfgoedstukken in tentoonstellingsruimte en depot bezocht.

Asbestidentificatie gebeurt aan de hand van staalnamen en labo-analyses en is bijgevolg altijd destructief. Bij asbestonderzoek op erfgoedstukken is destructieve staalname niet altijd mogelijk. Bijgevolg is visuele asbestherkenning en het opbouwen van kijkervaring van cruciaal belang.

Literatuuronderzoek

Ter voorbereiding van het veldwerk werd telkens per collectie een literatuurstudie uitgevoerd waarbij technische handboeken, patenten, historische bronnen en fotomateriaal werden onderzocht om doelgericht te kunnen onderzoeken waar de asbesttoepassingen zich bevinden in een toestel of installatie.

Bijkomend bronnenonderzoek werd uitgevoerd naar de geschiedenis van asbest in België. Dit resulteerde in artikels die verschenen zijn op de projectpagina op de ETWIE-website en in de FARO-blogs.

Tevens werd onderzoek verricht naar ‘goede erfgoedpraktijken’ in het buitenland. Daaruit blijkt dat in de verschillende instellingen in het buitenland amper nationale richtlijnen specifiek voor erfgoed werden uitgeschreven of worden opgevolgd. In het onderzoek werden verschillende risicobeoordelingen van verschillende ons omringende landen (Frankrijk, Duitsland, Engeland,  Nederland) vergeleken. In overleg met de verschillende asbeststudiebureaus werd gekozen om de Engelse HSE (Health and Safety Executive) als leidraad te gebruiken voor de tweede projectfase.

Beeldenbank

Een van de noden die op voorhand is gedetecteerd in de sector, is de beschikbaarheid van een asbestinventaris/beeldenbank. Deze tool moet het mogelijk maken het inzicht in asbest en erfgoed te vergroten.

In de eerste fase werd een proof of concept ontwikkeld voor een online asbestbeeldenbank waarbij de gebruiker aan de hand van foto’s een beeld kan vormen van verschillende asbesttoepassingen.

In het voortraject werd samen met de projectpartner meemoo de eerste set-up en verschillende gebruikersprofielen opgesteld. In samenwerking met de digitale strateeg van het Industriemuseum werd een uitgebreide prijsvraag opgemaakt die de verwachtingen van de proof of concept konden inwilligen, rekening houdend met het vooropgestelde budget. 

Als proof of concept werd de database opgebouwd met voorbeelden uit het veldonderzoek. Aan de hand van filters (voorlopig: voorwerp, collectie en deelcollectie) kan de bezoeker de beeldenbank raadplegen.

Het selecteren van een object geeft verder info over het erfgoedstuk en wordt aangevuld met specifieke informatie over de asbesttoepassingen.

Aanbevelingen omtrent de conservatie of verwijdering worden niet op de publieke website getoond maar kan de collectiebeheerder via een eigen login en paswoord raadplegen. De collectiebeheerder kan de beeldenbank verder aanvullen met nieuwe collectiestukken en asbestdeskundigen kunnen de asbesttoepassingen benoemen en aanbevelingen formuleren.

Opleidingen

De meeste instellingen bezitten geen (volledige) wettelijk verplichte asbestinventaris van de collectiestukken. Zowel de collectiebeheerders als de asbestbureaus erkennen de hiaten in hun kennis over asbest in roerend erfgoed.



Actie: in de eerste fase is een beknopte cursus asbestherkenning in erfgoed ontwikkeld. Alle partners hebben deze cursus gevolgd. Deze cursus werd ook als test aangeboden aan de vereniging van vrijwilligers Histories. Histories is zich van de problematiek bewust en is als partner mee in de tweede fase van het asbestproject gestapt. De cursus wordt in de volgende fase verder uitgewerkt en verschillende lezingen worden in 2022 georganiseerd.