Op zondag 11 september wordt de 23ste editie van Open Monumentendag gevierd. Thema dit jaar is ‘Conflict’. In 199 steden en gemeenten over heel Vlaanderen kunnen erfgoedliefhebbers een kijkje nemen in bekend en minder bekend ‘Conflict’-patrimonium of deelnemen aan een van de honderden activiteiten.

Aangezien de Zuidelijke Nederlanden als ‘slagveld van Europa’ beschouwd worden, moeten hiervan ook talloze sporen terug te vinden zijn. Wereldoorlog I en II kennen we allemaal, maar Vlaanderen was ook het strijdtoneel van heel wat andere twisten. Van dit alles zijn nog talloze sporen terug te vinden. In steden en op het platteland verrezen op goed gekozen plaatsen burchten, kastelen, mottes en versterkte hoeves. Vanaf de de negentiende eeuw maakten fortengordels rond steden en fenomenen als antitankgrachten, bunkerlinies en atoomschuilkelders hun opwachting. Maar ook gebouwen met een initieel ander bestemming hebben tijdens oorlogen dikwijls dienst gedaan: molens en kerken als uitkijktoren, hotels en huizen als verblijfplaats voor de soldaten… Nog steeds zijn van dit alles talloze sporen terug te vinden.

Conflicten laten ook sporen na in de herinnering. Herdenken doe je in het groot en in het klein, sober of pompeus, ongezien of opzichtig, op lokale schaal of nationaal en nationalistisch, individueel of collectief, met namen of anoniem… denk maar aan de grote militaire begraafplaatsen of aan de monumenten voor gesneuvelde burgers en soldaten. Niet alleen militaire maar ook maatschappelijke twisten komen aan bod in het programma. Om het samenleven van mensen in goede banen te leiden, de toepassing van de geldende regels te waarborgen en conflicten te vermijden of op een geweldloze manier te regelen, beschikken we over een ‘derde macht’. Na het ancien régime ontstonden bijhorende monumenten zoals rechtbanken, politiekantoren, rijkswachtkazernes en gevangenissen. Daarvoor waren er schandpalen waar de gestrafte te schande stond, vierscharen, schepenbanken en bomen waar recht werd gesproken en uiteenlopende gebouwen die dienst deden als gevangenis.

Ideologische en sociale conflicten, die vooral aan het einde van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw woedden in Vlaanderen, hebben een rijk patrimonium nagelaten. Diverse groepen en bewegingen richtten standbeelden op voor hun helden en er verrezen gebouwen in een specifieke ‘identiteitsstijl’. Een mooi voorbeeld is de schoolstrijd met de neogotiek voor de katholieke scholen en de art nouveau en later het modernisme voor de scholen van het officiële net. Erfgoed kan tot slot ook het onderwerp zijn van een conflict. Denk maar aan de strijd om het behoud en beheer van waardevol patrimonium en de conflicten die daarmee gepaard gaan. Het thema ‘Conflict’ belicht de (historische) strijd die voor bepaalde monumenten, sites en landschappen werd en wordt gevoerd.

Het hele Open Monumentendag-programma kan bekeken worden via de website en in de Monumentenkrant. Op de dag zelf kan u met een smartphone de mobiele website bezoeken en op die manier alle monumenten en activiteiten in uw buurt en on the road ontdekken.

Bron: Open Monumentendag Vlaanderen