De fabriek van Beernaerts was eind mei van dat jaar het toneel van een staking die nationale weerklank kreeg. Het was namelijk één van de eerste massale syndicale protestacties op het Vlaamse platteland. De staking ging over een geschil over loonsverhoging, en verspreidde zich vanuit Wetteren. Op 11 juli werd de staking algemeen. 1.200 arbeiders en hun gezinnen vielen hierdoor zonder inkomen. Een koe, die de geschiedenis inging als 'de Koe van Wetteren', keerde mee het tij.

De staking werd gesteund door de Gentse socialisten die, om de stakers en hun gezinnen te voorzien van voedsel, een landelijke solidariteitscampagne organiseerden. Om elke staker te kunnen voorzien in een wekelijkse uitkering van vijf frank en twee grote broden, werd in heel België geld ingezameld. Door Leuvense socialisten werd op de binnenkoer van het vakbondslokaal De Zon, gelegen aan de Vennemansdries (in 1930 omgedoopt tot het Felix Beernaertsplein), een grote volkskeuken ingericht waar dagelijks soep en brood werden uitgedeeld. Als blijk van solidariteit brachten Aalsterse arbeiders in augustus duizend broden en een koe naar de Wetterse stakers. De koe werd in een stoet onder de tonen van C’est la lutte finale door de straten van Wetteren geparadeerd.

Voor propagandadoeleinden werd de koe, met daarachter de stoet, vereeuwigd op een foto die werd verkocht ten voordele van de stakerskas. Hierdoor werd het beeld van de koe van Wetteren ruim verspreid als een symbool van de onderlinge solidariteit tussen arbeiders. Na het kiekje werd van het brave dier stakerssoep gemaakt en uit haar vel werd een vlag gesneden die nog steeds bekendstaat als ‘de koevlag’.

De volkskeuken, de stakerssoep en de brooduitdelingen zijn culinaire facetten van een emancipatorische strijd tijdens het laatste kwart van de 19e tot het begin van de 20e eeuw. Over de dagelijkse eetgewoonten van industriearbeiders tijdens deze periode is nog relatief weinig bekend. Het clichébeeld van een arbeidersgezin dat in miserabele omstandigheden enkele aardappels onder elkaar moest verdelen, blijft overeind.

De cultuurraad van Wetteren organiseerde in 2008 een opvallende activiteit rond het culinair erfgoed van textielarbeiders, met de volkskeuken en het beeld van de koe van Wetteren tijdens de staking bij Beernaerts als uitgangspunt. Op 18 november 2008 werd voor een vol Cultureel Centrum Nova, een avond georganiseerd met als gastspreker historicus Bart De Wilde. De Wilde schetste de evolutie van wat en hoe textielarbeid(st)ers en hun gezinnen aten en dronken in de 19e en 20e eeuw. Daarnaast werd ook de staking theatraal nagespeeld, in een zogenaamd re-enactment.

Re-enactment betekent zoveel als het naspelen of uitbeelden van historische gebeurtenissen, op de oorspronkelijke locatie in originele kledij. De Wetterse toneelvereniging Vrank & Vrij waagde zich op zondag 26 oktober, tijdens de vroegmarkt op de Dries aan een re-enactment van de volkskeuken van 1907. Ze vertrokken van een historische foto van de stakerskeuken. Met een pose plastic brachten ze deze foto weer tot leven waarna ze originele toespraken van bekende actoren, zoals Felix Beernaerts en Jan Samijn, evoceerden. Het opzet was de toevallige bezoeker van de zondagsmarkt te confronteren met een stukje sociale strijd die zich zo’n honderd jaar geleden op dezelfde plek had afgespeeld. Na de opvoering werden toeschouwers door de acteurs getrakteerd op groentesoep met “koevleesch”. De opvoering werd tot drie maal toe vertoond, telkens voor een publiek van ca. 75 marktgangers. Na afloop van de avond in CC Nova konden de aanwezigen proeven van de gerechten die eerder werden getoond in de drie filmpjes. In het Cultureel Centrum liep op dat moment ook een tentoonstelling waarin originele foto’s van de volkskeuken de rode draad vormden. Met een panoramisch beeld van de stakers met centraal de foto van de Koe van Wetteren én de originele Koevlag als voorrnaamste blikvangers.

Ook jij kunt tijdens Erfgoeddag het sociale verleden doen herleven. Zorg voor een breedgedragen onderzoek, ontsluiting en financiering, zowel op lokaal als nationaal niveau. Re-enactment is een interessante werkvorm om het verleden op een vatbare manier te presenteren aan het grote publiek. Het actief betrekken van de lokale bevolking (theatergroepen, vrijwilligers …) bij de ontsluiting van een erfgoedproject stimuleert bovendien de voeling met en interesse in het (lokale) erfgoed.

Leestips:

- DE NIL (Bart), ‘De Koe van Wetteren. Sociale geschiedenis op een bedje van culinair erfgoed’, faro. Tijdschrift over cultureel erfgoed 1 (2008) 3, pp. 47-52.
- VANDER STICHELE (Alexander), ‘Living History. Een gecontesteerde erfgoedpraktijk’, faro. Tijdschrift over cultureel erfgoed 3 (2010) 1, p. 26-33.