Van heldergeel naar oranjegrijs
Ooit waren de bloemen die Van Gogh in zijn schilderij ‘Bloemen in een blauwe vaas’ schilderde heldergeel. Maar door de jaren heen zijn ze oranjegrijs geworden. Wetenschappers van de Universiteit Antwerpen en de TU Delft hebben ontdekt hoe dit komt. Een degradatieproces tussen verf en vernis ligt aan de basis.
In 1887 schilderde Vincent van Gogh in Parijs zijn ‘Bloemen in een blauwe vaas’. Aan het begin van de 20e eeuw kwam het schilderij in bezit van het Kröller-Müller-Museum. Omdat Van Gogh zijn werken meestal niet verniste, voegden conservatoren een beschermende vernislaag toe. Een conservatiebehandeling in 2009 onthulde een ongewone grijze, ondoorzichtige korst op de delen van het schilderij met cadmiumgele verf. Dat cadmiumpigment was in de tijd van Van Gogh nog redelijk nieuw. Uit eerder onderzoek bleek al dat het pigment wanneer er geen vernislaag wordt aangebracht, verbleekt. Dankzij de vernislaag gebeurde dat bij dit schilderij niet. In plaats daarvan vormde zich op het cadmiumgeel een donkere, brosse korst.
Om te achterhalen hoe die korst precies ontstaan was, namen de onderzoekers twee microscopische verfstaaltjes van het schilderij. Met behulp van röntgenstralen werd de chemische samenstelling van het materiaal achterhaald. De resultaten van het onderzoek waren verrassend. In tegenstelling tot het verwachte, transparante cadmiumsulfaat, troffen de onderzoekers het grauwe anglesiet (loodspaat) aan. Vermoedelijk werd een loodhoudend droogmiddel aan het vernis toegevoegd en is dit de oorzaak van de verkleuring .
De resultaten van het onderzoek worden gepubliceerd in het blad Analytical Chemistry. De opgedane kennis kan voortaan gebruikt worden bij conservatie en restauratie, onder meer voor andere schilderijen van Van Gogh. Het is nog niet duidelijk of het mogelijk is om de korst die zich door het vernis op de gele bloemen gevormd heeft, te verwijderen, maar het lijkt erop dat dat niet gemakkelijk gaat worden. Wanneer de korst verwijderd wordt, gaat namelijk ook een deel van de heldergele olieverf verloren.
Volgens van Dale betekent conservatie zoveel als bewaring, behoud en instandhouding. Hoe tracht jij als cultureel-erfgoedzorger je collectie of archief in stand te houden? Is het wel mogelijk om je collectie in zijn oorspronkelijke staat te behouden? Vertel het publiek op Erfgoeddag hoe dit allemaal in zijn werk gaat en toon hen hoe je als cultureel-erfgoedzorger elke dag opnieuw beslissingen neemt om je collectie of archief voor toekomstige generaties te bewaren.
Afbeelding:
Bloemen in een blauwe vaas, Vincent Van Gogh, olieverf op doek, ca. juni 1887 - Kröller-Müller-Museum
Bronnen:
- Conservatiebehandeling kleurt Van Goghs gele bloemen oranjegrijs, in: Knack.be, 14 september 2012
- Conservatiebehandeling kleurt Van Goghs gele bloemen oranjegrijs, in: Knack.be, 14 september 2012
- Wetenschap ontdekt hoe Van Gogh gele bloemen oranjegrijs werden, in: Scientias.be, 17 september 2012
