Taxidermie is de vaardigheid om dode dieren (of mensen) levend voor te stellen. De term is afkomstig uit het Oudgriekse τάξις / táxis (ordenen) en δέρμα / dérma (huid). Uit de Van Dale: "de kunst dierehuiden op de juiste wijze voor bederf te bewaren en zo nodig weer op te zetten in de natuurlijke houding." Het woord dook voor het eerst op in de Franse Nouveau Dictionnaire d'histoire naturelle (1803-1804), in een artikel van Louis Dufresne. Ook vandaag nog bestaat het beroep van taxidermist. Maar het is minder onschuldig dan je op het eerste zicht zou denken...

De geschiedenis van de taxidermie gaat hand in hand met die van de leerlooierijen, waar de huiden van dode dieren bewerkt werden. Doorgaans wordt het ontstaan van de taxidermie gesitueerd rond het einde van de 18e eeuw. De voornoemde Louis Dufresne was een befaamde taxidermist in het Musée national d'Histoire naturelle te Parijs. Zijn werk droeg er in belangrijke mate toe bij dat dieren konden worden opgezet. Maar ook mensen werden opgezet. Vermelden we het ophefmakende boek 'El Negro en ik' van de Nederlandse historicus Frank Westerman. Begin jaren 80  zag die in een museum in Banyoles, een klein stadje in Catalonië, het opgezette lichaam van een zwarte man.

Deze ‘symboolneger' bleef hem vanaf dat moment fascineren: wie was hij en waar kwam hij vandaan? Wie had hem geprepareerd, en wanneer, en wiens opdracht? De opgezette bosjesman werd voor Westerman een symbool. Het symbool van het koloniserende Westen, dat Afrikanen als exotisch curiosum en als quintessens van de 'nobele wilde'... 
Het uitgangspunt van Westermans' boek was de vraag of je een mens wel überhaupt màg opzetten.  De handeling degradeert de persoon immers als een tentoonstellingsobject, een exoticum. Na lang onderzoek stuitte Westerman op het bewijs dat een Franse wildverzamelaar het lijk van 'El Negro' (letterlijk: 'de Neger', zo werd de dode Afrikaan door het museum omschreven) vlak na diens dood in 1830, heeft opgegraven en opgezet... als een jachttrofee.

Later kreeg ook de internationale pers lucht van het lot van 'El Negro'. Wat volgt is een wereldwijd ethisch debat over de situatie rond El Negro. Veel Catalanen vonden dat zij recht hebben op 'El Negro' als onderdeel van hun geschiedenis. Anderen waren  van mening dat hij een eervolle begrafenis moest krijgen in zijn vaderland.  Maar welk vaderland? Na nog meer onderzoekswerd werd 'El Negro' in 2004 in Zuid-Afrika begraven.

Toon op Erfgoeddag de technieken van de taxidermie. Wat zijn de regels ten aanzien van dieren (en mensen - denk aan de ophef die Gunther von Hagens 'Körperwelten' keer op keer genereert. Toegegeven, dit is geen taxidermie strictu sensu...)? En hoe kun je de geschiedenis van de taxidermie illustreren?

Leestip: WESTERMAN (Frank), El negro en ik, Atlas, Amsterdam, 2004.

Afbeelding: 'El Negro', in zijn tentoonstellingskast in Banyoles.