Morgen, op 11 november,  wordt het einde van de Eerste Wereldoorlog wereldwijd uitgebreid herdacht. Er zal herinnerd worden aan de miljoenen gesneuvelden, het leed en de materiële schade die de krijgsverrichtingen met zich meebrachten, maar ook aan de hertekende landsgrenzen.  Naar aanleiding hiervan diepen we vandaag een stukje geheimzinnige, heroïsche geschiedenis op.  Die van… de spionnen!

Op 4 augustus 1914 valt Duitsland ons land binnen met de bedoeling Frankrijk aan te vallen. De Duitsers verwachten aanvankelijk weinig tegenstand van België, maar al snel wordt duidelijk dat de uitvoering van het von Schlieffen-von Moltke-plan niet succesvol is. Er stabiliseert zich in het westen van ons land een frontlijn waar de twee legers zich ingraven. Dat front wordt doorgetrokken tot diep in Frankrijk. Ruim vier jaar lang wordt er een gruwelijke loopgravenoorlog uitgevochten, die bijna de hele oorlog lang onbeslist lijkt te eindigen.

Vraag en aanbod

Tussen 1914 en 1918 is het grootste deel van ons land bezet door een Duitse overmacht. Dat wil zeggen dat de meerderheid van de bevolking leeft onder een vreemde overheerser, terwijl er nog een klein stukje vrij gebied wordt verdedigd. Het is algemeen geweten dat er tijdens de Eerste Wereldoorlog een hevig gevoel van patriottisme leeft onder de Belgische bevolking. Vandaar ook dat er vrijwel onmiddellijk verzet groeit tegen de Duitsers. Gewapend verzet heeft weinig zin, aangezien de bezetter dan eens zo hard terugslaat met represailles. De enige manier om de Verenigde legers te helpen, zijn subtiele sabotage, passief verzet en spionage. De Britse, Franse en Belgische legers zien al snel het nut in van een uitgebreid spionagenetwerk in het bezette gebied, omdat ze op die manier hoogte kunnen krijgen van de Duitse troepenbewegingen, sterktes, en tactische verplaatsingen. De vraag naar spionage is er dus lang de ene kant, het aanbod langs de andere…

Spionnen in Mechelen

Historicus Geert Clerbout publiceerde ‘Spioneren voor vorst en vaderland. Mechelse spionnen in dienst van de Verenigde Legers tijdens de Eerste Wereldoorlog’ in 't Ridderke, Heemkundekring Hoembeka, 2009, 1, pp. 4-41. Hij onderzocht hoeveel spionnen er in het Mechelse actief waren, waarom ze het deden en hoe ze na het einde van de oorlog werden gehuldigd. Je kan deze tekst hieronder downloaden. Met veel dank aan Geert Clerbout, voor de terbeschikkingstelling van zijn artikel.

... en de Groote Oorlog in Westerlo

En nog tot 12 december kan je in de bib van Westerlo terecht voor de expo 'Helden van WO I en WO II' van de Heemkring Ansfried.  Op de tentoonstelling is er van alle soldaten en burgerslachtoffers uit de zeven dorpen van Westerlo een fiche voorzien, al dan niet met foto. De klemtoon van de tentoonstelling ligt op WO I. Naar aanleiding van de 100-jarige herdenking van WO I in 2014, wil de Heemkring een geïllustreerd boek laten maken. Hiervoor is de heemkring nog op zoek naar foto's, verhalen en gebeurtenissen van soldaten en burgerslachtoffers in Westerlo.

Meer info vind je op de website van Heemkring Ansfried of op het telefoonnummer +32 14 26 47 70

Eindelijk vrede!

In 2014-2018 zal het honderd jaar geleden zijn dat de Eerste Wereldoorlog plaatsvond. Honderd jaar Eerste Wereldoorlog betekent ook bijna honderd jaar herdenking van die oorlog. Naast de rouw van nabestaanden en patriottische en militaire herdenkingstradities, heeft in de herdenking aan de Eerste Wereldoorlog ook altijd de gedachte Nooit Meer Oorlog een belangrijke rol gespeeld.

Ook de Vlaamse overheid wil in haar herdenkingsinitiatieven de vredesboodschap sterk uitdragen. In een nieuw onderzoeksrapport heeft het Vlaams Vredesinstituut onderzocht hoe deze doelstelling kan gerealiseerd worden. Het rapport somt een aantal randvoorwaarden op voor een verantwoorde herdenking, maar geeft ook enkele concrete ideeën voor hedendaagse herdenkingspraktijken. Je kan het rapport gratis downloaden via de website van het Vlaams Vredesinstituut.

Welke oorlogshelden breng jij op Erfgoeddag voor het voetlicht? Hoe hebben ze de heldenstatus verkregen, en welke bronnen getuigen daarvan? Hoe vertrouwd zijn je dorps-, stads- of regiogenoten nog met deze figuren?

Afbeelding: Document dat men na de oorlog wordt erkend als politiek gevangene van de Eerste Wereldoorlog (c) Geert Clerbout